Τα νέα σύνορα της Ευρώπης

europe sink
Οι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας άφησαν πολλές μαύρες σελίδες στην ιστορία των Βαλκανίων. Μία από τις χειρότερες ήταν η αδικαιολόγητη καταστροφή της κροατικής πόλης Βούκοβαρ από το πυροβολικό των Σέρβων, καθώς και η απέλαση ή σφαγή του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της το 1991. Η Ευρώπη ήταν ανίκανη να σταματήσει την αιματοχυσία, παρά τον ματαιόδοξο ισχυρισμό του Jacques Poos, τότε υπουργού Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, ότι «είχε έρθει η ώρα της Ευρώπης». Εν τέλει, οι πόλεμοι στη Γιουγκοσλαβία σταμάτησαν μόνο χάρη στην αμερικανική στρατιωτική δράση και τη διπλωματία.

Από τότε, πολλοί πρώην κάτοικοι, αλλά όχι όλοι, έχουν επιστρέψει στο Βούκοβαρ. Τα περισσότερα κτίρια ξαναχτίστηκαν, ωστόσο ο κατεστραμμένος πύργος ύδατος διατηρήθηκε ως υπενθύμιση. Αυτές τις μέρες, οι αμμόσακοι χρησιμοποιούνται μόνο για να συγκρατούν τα νερά του Δούναβη. Και, τελικά ήρθε η ώρα της Κροατίας: την 1η Ιουλίου, θα γίνει το 28ο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μπορεί να πλησιάζει ο καιρός και για τις υπόλοιπες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Η Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο έχουν πετύχει συμφωνία σχετικά με την κατάσταση της σερβικής μειονότητας στην αποσχισθείσα περιοχή, και η Σερβία έχει λάβει τη σαφή δέσμευση ότι οι συνομιλίες για την ένταξή της θα αρχίσουν τον προσεχή Ιανουάριο. Το Κοσσυφοπέδιο θα ξεκινήσει συνομιλίες για μία «συμφωνία σταθεροποίησης και σύνδεσης», κάνοντας έτσι το πρώτο βήμα προς την ένταξη. «Γουάου!», αναφωνεί ο Ευρωπαίος Επίτροπος Στέφαν Φούλε, αρμόδιος για τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Ποιος θα το φανταζόταν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατόν;» 
Στο Βούκοβαρ δεν επικρατεί καμία τέτοιου είδους έξαρση. Η ένταξη προσφέρει κάποια δικαίωση: Η Κροατία θεωρείται πλέον ως μέρος της Ευρώπης ενώ, στην αντίπερα όχθη του Δούναβη, η Σερβία παραμένει στα Βαλκάνια. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη ανησυχία, ακόμη και καχυποψία, σχετικά με την αλλαγή. Έχοντας κερδίσει την ανεξαρτησία μετά από αιώνες κυριαρχίας της Bec (η Βιέννη στα σερβοκροατικά), της Βουδαπέστη και του Βελιγραδίου, οι εθνικιστές δεν είναι πρόθυμοι να λογοδοτούν τώρα στις Βρυξέλλες.
Οι περισσότεροι ανησυχούν για τις επιπτώσεις, σε μία χώρα της οποίας το ΑΕΠ έχει αυξηθεί ελάχιστα από το 2009, της απώλειας της πρόσβασης στην ελεύθερη αγορά των Βαλκανίων, ενώ παράλληλα ανοίγεται στον ανταγωνισμό με τις ισχυρότερες ευρωπαϊκές χώρες. Προορίζονται άραγε οι Κροάτες να γίνουν μπάρμεν και καμαριέρες για τους Γερμανούς τουρίστες στις δαλματικές ακτές; Στην εποχή της Γιουγκοσλαβίας, το Βούκοβαρ ήταν ένα οικονομικό κέντρο μεταξύ Ζάγκρεμπ και Βελιγραδίου. Τώρα βρίσκεται στα σύνορα της ανεξάρτητης Κροατίας. Πολλά εργοστάσια –ελαστικών, παπουτσιών και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων- δεν ανέκαμψαν ποτέ από τον πόλεμο. Για τους κατοίκους του Ζάγκρεμπ, η ελεύθερη κυκλοφορία εντός της ΕΕ θα κάνει πιο εύκολη τη ζωή ή την εργασία στο Λονδίνο ή το Βερολίνο. Για τους κατοίκους του Βούκοβαρ, τα νέα σύνορα της ΕΕ δυσκολεύουν πολύ την αγορά φθηνού φαγητού από τη Σερβία ή τη Βοσνία. Προς το παρόν, το Βούκοβαρ οφείλει να χρησιμοποιήσει την τραγωδία του. Κρουαζιερόπλοια έρχονται συχνά από το ποτάμι προσφέροντας «πολεμικό τουρισμό» σε συνταξιούχους.  
Το ευρωπαϊκό σχέδιο χτίστηκε με βάση την ιδέα της μεταπολεμικής συμφιλίωσης μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Ωστόσο, η έννοια της συμφιλίωσης μεταξύ Κροατίας και Σερβίας εξακολουθεί να φαντάζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας· η μη βία μεταξύ των δύο γειτόνων είναι το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει κανείς. Μία μεικτή πόλη περίπου 20 εθνικοτήτων, το Βούκοβαρ είναι ένα μέρος όπου οι συγγενείς των θυμάτων έχουν επιστρέψει και οι συγγενείς των δραστών δεν έφυγαν ποτέ. Οι συζητήσεις με τους Κροάτες που έζησαν την πολιορκία διακόπτονται από μακρόχρονες παύσεις και, πολλές φορές, από κλάματα. Αν μιλήσει κανείς με Σέρβους για τον πόλεμο, γίνονται ασαφείς ως προς το ποιος έκανε τι. Ένα νεκροταφείο έξω από την πόλη περιέχει ολόκληρες σειρές από τάφους θυμάτων. Ορισμένοι τάφοι έχουν τα ονόματα των θυμάτων, ενώ άλλοι δεν είναι καν ακόμα σκαμμένοι –περιμένοντας τους αγνοούμενους (κατά πάσα πιθανότητα δολοφονημένους) των οποίων οι σοροί δεν έχουν βρεθεί ακόμα. Τον Απρίλιο, η Σερβία βοήθησε να βρεθούν νέοι μαζικοί τάφοι στην περιοχή.
Η πολιτική της ταυτότητας γίνεται όλο και πιο δυσάρεστη. Μία απογραφή του 2011, διαπίστωσε ότι οι Σέρβοι αποτελούν μόλις πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού του Βούκοβαρ, το νόμιμο όριο που χρειάζεται για να απαιτηθεί η συμπερίληψη του κυριλλικού αλφαβήτου στις πινακίδες του δρόμου και την επίσημη αλληλογραφία. Για τους σκληροπυρηνικούς, πρόκειται για προσβολή για τη μνήμη των θυμάτων. Για άλλους, απειλεί την επιβίωση των νέων Κροατών που δεν μαθαίνουν πλέον κυριλλικά στο σχολείο και μπορεί να αποκλειστούν από τις δημοτικές θέσεις εργασίας. Δεν βοηθάει το γεγονός ότι ο πρόεδρος της Σερβίας, Τόμισλαβ Νίκολιτς, φέρεται να υποστήριξε ότι το «Βούκοβαρ ήταν μια πόλη της Σερβίας» -αν και ο ίδιος το αρνείται.  
Το πιο γνωστό σύμβολο της πολιορκίας είναι το νοσοκομείο, όπου ασθενείς και προσωπικό ήταν ασφυκτικά κλεισμένοι στο υπόγειο για μήνες, με ελάχιστο νερό ή φάρμακα, για να ξεφύγουν από το βομβαρδισμό. Σήμερα, το ανακαινισμένο κτίριο είναι αστραφτερά λευκό. Όταν έπεσε το Βούκοβαρ το Νοέμβριο του 1991, 200 ασθενείς μεταφέρθηκαν από το νοσοκομείο και εκτελέστηκαν από τις σερβικές δυνάμεις. Η Vesna Bosanac, η διευθύντρια του νοσοκομείου, η οποία είχε συλληφθεί, είναι και πάλι επικεφαλής. Συνοψίζει τα αντιφατικά συναισθήματα: το να είμαστε μέρος της Ευρώπης δεν είναι προνόμιο, αλλά ένα δικαίωμα το οποίο μας είχαν αρνηθεί για πολύ καιρό· οι όροι που τέθηκαν για την Κροατία ήταν απογοητευτικοί σε σχέση με την επιεική μεταχείριση που δόθηκε στην Ρουμανία ή τη Βουλγαρία· αλλά, στο τέλος, η Κροατία βγήκε κερδισμένη από αυτό. Η διαφθορά είχε ανθίσει σε τεράστιο βαθμό μετά από δεκαετίες κομμουνισμού, μετά από την οικονομία του πολέμου και μία διαδικασία ιδιωτικοποιήσεων που ευνοούσε τους πολιτικούς φίλους της κυβέρνησης. Τώρα, η Κροατία θα πρέπει να μάθει να ζει με τους «ευρωπαϊκούς κανόνες». Το ίδιο θα πρέπει να κάνει και η Σερβία, ακόμα και αν πάρει πολλές δεκαετίες. Ρωτήθηκε αν έχει επισκεφτεί τη Σερβία, όπου και γεννήθηκε, μετά τον πόλεμο. Όχι, απαντά. Θα περάσει τα σύνορα μόνο «όταν η Σερβία ενταχθεί στην ΕΕ».
Προπύργιο της δημοκρατίας
Από δω και στο εξής, η διεύρυνση της ΕΕ θα γίνει δυσκολότερη. Αλλά, θα ήταν λάθος να αφήσουμε την Κροατία να γίνει το νέο μόνιμο σύνορο της Ευρώπης, το Antemurale Christianitatis («προπύργιο του Χριστιανισμού») των παλαιών ημερών. Αντιθέτως, θα πρέπει να λειτουργήσει ως πύλη για τα υπόλοιπα Βαλκάνια. Παρ’ όλα τα προβλήματά της, η ΕΕ εξακολουθεί να είναι μια οικογένεια στην οποία πολλοί επιθυμούν να ενταχθούν. Και, το δέλεαρ της ένταξης αποτελεί ισχυρό κίνητρο για την οικονομική και πολιτική μεταρρύθμιση των γειτόνων της, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.  
Η ιδιότητα του μέλους δε μπορεί να διορθώσει τα πάντα. Η διαδικασία δεν έχει οδηγήσει στο να ξεπεραστεί η πικρία των ανθρώπων του Βούκοβαρ. Ούτε είναι βέβαιο ότι θα διορθώσει τα πολλά προβλήματα των Βαλκανίων. Ωστόσο, προσφέρει την καλύτερη ελπίδα για την προώθηση του κράτους δικαίου και της σταθερότητας. Έχοντας ήδη αποτύχει να βοηθήσει τους ανθρώπους της Γιουγκοσλαβίας το 1991, η Ευρώπη δεν πρέπει να κλείσει την πόρτα στα Βαλκάνια.http://www.sofokleous10.gr/

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Γνωρίζατε ότι το Εθνικό Ζώo της Ελλάδας είναι το δελφίνι;

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΤΑ!