" Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι"...





Καλό μήνα αναγνώστες μου , ο Μάιος ,μαζί με τον Ιούλιο είναι ο αγαπημένος μου μήνας ,"ζησε μάη μου να φας τριφύλλι" με μπέρδεψε η αρχική ερμηνεία ,ψάχνοντας όμως καλύτερα, βρήκα το παρακάτω κείμενο με  την εξήγηση του Ν.Σαραντάκου .
Στο μεταφραστικό φόρουμ της Λεξιλογίας, ένας εγγλέζος φίλος που ξέρει καλά ελληνικά και μελετάει την ελληνική γλώσσα, και μάλιστα την αργκό, ρώτησε τι σημαίνει η έκφραση «Zήσε Μάη μου να φας τριφύλλι», και μάλιστα αναρωτήθηκε μήπως στην πραγματικότητα ο στίχος είναι «ζήσε μαϊμού να φας τριφύλλι» διότι δεν μπορούσε να καταλάβει πώς ο μήνας Μάιος, ο Μάης, έχει βιολογικές ανάγκες και τρώει. Η προσπάθεια εκλογίκευσης είναι εύλογη, αλλά βέβαια εμείς ξέρουμε πως η παροιμία (διότι περί παροιμίας πρόκειται) δεν έχει σχέση με τη μαϊμού· άλλωστε, όπως η κατσίκα δεν μασάει ταραμά, έτσι και η μαϊμού δεν τρώει τριφύλλι. (Πάντως, υπάρχει ένα σατιρικό εφηβικό βιβλίο που έχει ως
τίτλο αυτό το λογοπαίγνιο: Ζήσε μαϊμού να φας τριφύλλι)

Τριφύλλι βέβαια, δεν τρώει ούτε ο Μάης, παρόλο που μάλλον θα έχετε ακούσει να λένε «Ζήσε Μάη μου, να φας τριφύλλι». Όμως δεν είναι αυτή η αρχική μορφή της παροιμίας.

Η αρχική μορφή της, που εξακολουθεί κι αυτή να λέγεται και σήμερα, είναι «Ζήσε μαύρε μου, να φας τριφύλλι» και υποτίθεται ότι τη λέει το χειμώνα ο αγρότης στον γάιδαρό του που πεινάει· λιγοστεύουν σωθεί οι ζωοτροφές, έξω όλα τα έχει σκεπάσει το χιόνι, μόνη παρηγοριά είναι η υπόσχεση ότι το Μάη τα χωράφια θα είναι γεμάτα με τριφύλλι -αν τη βγάλει ως τότε ο καψερός. Μάλιστα, σε μερικές παραλλαγές αυτό δηλώνεται σαφέστερα: «Ζήσε μαύρε γάιδαρε να φας το Μάη τριφύλλι», ενώ καταγράφονται επίσης και πλατειασμοί της παροιμίας: «Ζήσε μαύρε μου να φας το Μάη τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι». Το «μαύρε μου» να μην το πάρουμε κυριολεκτικά, ως ένδειξη χρώματος, μπορεί να σημαίνει «καημένος». διότι ήταν συνηθισμένο όνομα για υποζύγια, βεβαίως και για άλογο π.χ. στα ακριτικά τραγούδια (δίνει βιτσιά του μαύρου του και πάει σαράντα μίλια).

Καθώς ζούμε πια σε αστικό περιβάλλον, όπου δεν έχουμε πια υποζύγια, η φράση «Ζήσε μαύρε μου» έχασε τη διαύγειά της, κι έτσι ο μαύρος αντικαταστάθηκε από τον Μάη, οδηγώντας σε μια φράση εκ πρώτης όψεως οξύμωρη. Πολλοί πάντως εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την αρχική μορφή, έστω και συντομευμένη (π.χ. Ζήσε μαύρε μου να φας τριφύλλι), ενώ πολύ συχνά προφέρουμε μόνο το πρώτο σκέλος της παροιμίας: Ζήσε Μάη μου… ή Ζήσε μαύρε μου…

Η παροιμία λέγεται για μακρινές ελπίδες ή υποσχέσεις που πρόκειται να πραγματοποιηθούν στο απώτερο μέλλον, ιδίως όταν υπάρχει μια ανάγκη που επείγει. Συνήθως κρύβει ειρωνεία, ενώ συχνά λέγεται για τα «θα» των πολιτικών. Δεν δείχνει αναγκαστικά δυσπιστία ως προς την ειλικρίνεια των υποσχέσεων, αλλά σαφώς εκφράζει την πρόγνωση ότι η εκπλήρωσή τους θα έρθει πολύ αργά. Για παράδειγμα, στη Ραχήλ του Ξενόπουλου, όπου η δράση εκτυλίσσεται στη Ζάκυνθο κατά το αντιεβραϊκό πογκρόμ, υπάρχει ο διάλογος:
– Μα ο αφέντης έλεγε ψες, πως τηλεγραφήσανε να ’ρθει στρατός από την Αθήνα…
– Ναι, ώσπου να ’ρθει, ζήσε Μάη μου!
ή, στον Καπετάν Μιχάλη του Καζαντζάκη:
– Να περιμένουμε τα καράβια; Ζήσε, μαύρε μου, να φας τριφύλλι…
Τώρα που βλέπω τα παραδείγματα που έχω αποδελτιώσει από τη λογοτεχνία, σκέφτομαι πως ίσως δεν είναι και πολύ σωστό αυτό που έγραψα λίγες αράδες πιο πάνω, ότι η αλλαγή από το «Ζήσε μαύρε μου…» στο «Ζήσε Μάη μου…» έγινε στο αστικό περιβάλλον, διότι βρίσκω τη φράση όχι μόνο στον Ξενόπουλο (που πράγματι έζησε σε πόλεις), αλλά και στον Πατούχα του Κονδυλάκη, όπου επίσης υπάρχει η νεότερη παραλλαγή: Εάν ετελείωνεν αυτό το σπίτι, θα είχαν τελειώσει και τα βάσανά του. Αλλά δεν είχε τελειωμό. Το κατώγειον επλησίαζε να τελειώσει, αλλ’ ο Σαϊτονικολής επέμενε να του κτίσει και ανώγειον κι έτσι θα ήρχετο και ο άλλος χειμώνας· και αν βροχαί διέκοπτον την εργασίαν, θα ήρχετο και η άνοιξις και… ζήσε Μάη μου.

Πάντως, όλες οι συλλογές παροιμιών έχουν την αρχική μορφή (με τον μαύρο αντί του Μάη). Πρόκειται μάλιστα για μάλλον παλιά παροιμία, αν σκεφτούμε ότι την συμπεριλαμβάνει στη συλλογή του ο Βάρνερ, δηλαδή υπάρχει τουλάχιστον από το 1650, με τη μορφή: Ζήσε, μαύρε μου, να φας τριφύλλι.. Ο Βάρνερ μάλιστα, που έζησε κυρίως στην Πόλη, δίνει και τουρκική αντίστοιχη παροιμία (Γαϊδουράκι μην ψοφάς, θα φας τριφύλλι) και πράγματι στο λεξικό του Ρεντχάουζ βρίσκω ότι μια ανάλογη τουρκική λέγεται και σήμερα, ölme eşeğim ölme çayιr çimen bitecek (Μην ψοφάς γάιδαρέ μου, θα φυτρώσει κάποτε χορτάρι).

Φυσικά την παροιμία την έχουν και όλα τα λεξικά, είναι ακόμα πολύ διαδεδομένη. Η εντύπωσή μου ήταν ότι οι περισσότεροι λένε «Ζήσε Μάη μου», αλλά στο γκουγκλ (που βέβαια τα ευρήματά του έχουν γίνει αναξιόπιστα) βρίσκω να υπερτερεί το «Ζήσε μαύρε μου». Το περίεργο είναι ότι το λεξικό Μπαμπινιώτη έχει μόνο το «Ζήσε Μάη», κάτι που είναι παράλειψη.

Στη σημερινή συγκυρία, η παροιμία χρησιμοποιείται πολύ, θα έλεγε κανείς ότι ταιριάζει γάντι. Οι υποσχέσεις ότι η Ελλάδα θα επανέλθει στις αγορές το 2020 ή ότι θα παρουσιάσει ανάπτυξη το 2015 στερεότυπα σχεδόν προκαλούν στα έντυπα το σχόλιο «Ζήσε Μάη μου…» ή «Ζήσε μαύρε μου…» (προχτεσινό παράδειγμα) ενώ με την ίδια φράση υποδέχτηκε ο τύπος τις εξαγγελίες για τις επιστροφές ΦΠΑ. Βέβαια, σε αντίθεση με το αιώνιο υποζύγιο, οι έλληνες πολίτες έχουν τη δυνατότητα να δείξουν τη δυσαρέσκειά τους φέτος τον Μάη, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
http://sarantakos.wordpress.com/2012/04/20/zisemai/

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Γνωρίζατε ότι το Εθνικό Ζώo της Ελλάδας είναι το δελφίνι;

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΤΑ!