O θρήνος της Κύπρου

Σήμερα, η Κύπρος φαίνεται να έχει διασωθεί. Αλλά η διάσωση έχει τροφοδοτήσει ένα αυξανόμενο χάσμα που θέτει σε κίνδυνο το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης - εν μέρει λόγω του τρόπου που οι αναταραχές των αρχών του εικοστού αιώνα - ειδικά το Μεγάλο Κραχ - έχει εμφανιστεί και πάλι στις συζητήσεις σχετικά με τη μετα-2008 κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και την επακόλουθη κρίση του ευρώ.

Κατά τα τελευταία χρόνια της όλο και πιο ασταθούς Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, με την τότε δημοκρατία αδύναμη, η γερμανική κυβέρνηση άρχισε να χρησιμοποιεί το ριζοσπαστισμό ως όπλο ενάντια στους αντιπάλους της σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει παραχωρήσεις από τις δυτικές δυνάμεις. Οι εγχώριες πολιτικές πιέσεις έγιναν έτσι πηγή μιας αυξημένης διεθνούς έντασης.

Αυτό ισχύει σήμερα στην Ευρώπη. Η δημοκρατία έχει γίνει κεντρικός στόχος των καταγγελιών από την ευρωπαϊκή ελίτ. Ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, Jean-Claude Juncker, ο πρώην πρόεδρος του eurogroup, έχει παραπονεθεί ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες γνωρίζουν ποιες είναι οι σωστές πολιτικές, αλλά δεν ξέρουν πώς να επανεκλεγούν μετά την εφαρμογή τους. Ομοίως, μετά την πρόσφατη ήττα του, ο Ιταλός Πρωθυπουργός Mario Monti μελαγχολικά εξήγησε ότι οι ψηφοφόροι της Ιταλίας ήταν πολύ ανυπόμονοι με τις μεταρρυθμίσεις των οποίων τα οφέλη θα γίνουν εμφανή μόνο μετά τον εκλογικό κύκλο.

Οι διαδηλώσει στην Κύπρο έχουν θέσει δύο άλλες παραμέτρους στις συγκρούσεις επί του κρατικού χρέους της Ευρώπης και της τραπεζικής κρίσης. Πρώτον, η συζήτηση του φόρου επί των τραπεζικών καταθέσεων, αν και οι μικροκαταθέτες θα πρέπει να εξαιρεθούν, θέτουν την ταξική διαμάχη στο κέντρο των συζητήσεων. Δεύτερον, το ζήτημα των ξένων, και ιδίως των ρωσικών, καταθετών - μαζί με την εγγύτητα προς τη Συρία - έχει μετατρέψει τη διάσωση του τραπεζικού τομέα της Κύπρου σε ένα διεθνές πρόβλημα.

Η αρχική πρόταση για την επιβολή ενός εφάπαξ φόρου επί των λογαριασμών κάτω των  € 100.000 δεν ήρθε από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από τη Γερμανία, αλλά από την κυπριακή κυβέρνηση, η οποία θα έπρεπε να γνωρίζει ότι ήταν πιθανό να προκαλέσει οργή, και ότι το κυπριακό κοινοβούλιο ποτέ δεν θα ψήφιζε κάτι τέτοιο. Ίσως η κυβέρνηση πίστευε ότι οι μαζικές διαμαρτυρίες – όπου με πλακάτ καταγγέλλαν ότι η ΕΕ ήταν το φύλλο συκής που έκρυβε την αναβίωση της γερμανικής κυριαρχίας της Ευρώπης - θα ενίσχυαν τη διαπραγμευτική της θέση. Εξάλλου, ακόμα και οι μετριοπαθείς Κύπριοι ήταν εξοργισμένοι από τον εκφοβισμό που δέχονταν από τη Γερμανία και από την Ευρώπη.

Σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές, όπου η Κύπρος αναζητούσε μια εναλλακτική λύση στο πακέτο διάσωσης από τη Ρωσία, η γερμανική Bundesbank ανακοίνωνε τα αποτελέσματα μιας νέας μελέτης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που δείχνει ότι κατά μέσο όρο ο γερμανικός πλούτος ήταν χαμηλότερος από ότι στα νότια ευρωπαϊκά κράτη, σε μεγάλο βαθμό επειδή λιγότεροι Γερμανοί είχαν δικά τους σπίτια. Το μήνυμα φαίνεται σαφώς να επηρέασε τις διαπραγματεύσεις: γιατί πρέπει οι φτωχότεροι Γερμανοί να θυσιάζονται για να στηρίξουν τους εκατομμυριούχους της Μεσογείου;

Στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, εισόδημα και πλούτος έχουν μετακινηθεί στο κέντρο της πολιτικής συζήτησης. Ακόμη και η Καθολική Εκκλησία φαίνεται να αντανακλά τη νέα διάθεση: η εκλογή του Jorge Mario Bergoglio ως Πάπας Φραγκίσκου είναι μια σαφής αναφορά στον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης και την αποστολή της Εκκλησίας να σταθεί πλάι στους φτωχούς.

Στο μέτωπο των διεθνών σχέσεων, μετά το 2010, όταν οι καταθέσεις από την Ευρώπη έφυγαν από τις κυπριακές τράπεζες, Ρώσοι ιδιώτες και επιχειρήσεις έκαναν την εμφάνιση τους αισθητή - και η Ρωσία έχει πολλούς λόγους για να χρησιμοποιεί κεφάλαια ως τρόπο εξαγοράς πολιτικού ελέγχου. Η Κύπρος είναι ένας σημαντικός ενδιάμεσος σταθμός για τις αμερικανικές επιχειρήσεις ασφάλειας στην ανατολική Μεσόγειο, - επίσης τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στα ανοικτά της Κύπρου θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σε μια πηγή ενέργειας που θα μπορούσε - τουλάχιστον μετά το 2017 – να οδηγήσει σε μείωση την ευρωπαϊκή εξάρτηση από τις ρωσικές ενεργειακές προμήθειες.

Σε μια προηγούμενη φάση της κρίσης, η Ρωσία έδωσε στην Κύπρο πίστωση 3 δις. δολάρια. Τώρα, όμως, μια νέα πίστωση θα χρησίμευε μόνο για να κάνει το βάρος του δημόσιου χρέους μη βιώσιμο. Αυτό που χρειάζεται είναι μια αγορά του συνόλου ή μέρους των προβληματικών τραπεζών της Κύπρου. Στον απόηχο της κρίσης που έχει ενταθεί από τη ρητορική της ταξικής σύγκρουσης, η Ρωσία θα μπορούσε να είναι σε θέση να επεκτείνει τον έλεγχό της σε μεγαλύτερο βαθμό, και σε χαμηλότερη τιμή.

Η εμβάθυνση της κοινωνικής πόλωσης, η χρήση της στις οικονομικές διαπραγματεύσεις, και η εισβολή ενός νέου στοιχείου ασφαλείας παρέχουν περαιτέρω αποδείξεις για αυτό που οι περισσότεροι οικονομολόγοι και σχολιαστές στην Ευρώπη έχουν από καιρό υποστηρίξει: η νομισματική ένωση είναι αδύνατον να διατηρηθεί στην απουσία μιας πολιτικής ένωσης. Μια κατάσταση, ιδιαίτερα στη σύγχρονη μορφή του ευρωπαϊκού κράτους πρόνοιας, που εξαρτάται από αποτελεσματικούς μηχανισμούς για τη διαιτησία και την επίλυση των κοινωνικών διαφορών - μηχανισμούς που, όπως ο θόρυβος γύρω από την Κύπρο έχει δείξει, η ΕΕ δεν διαθέτει. Εφ 'όσον αυτό εξακολουθεί να ισχύει, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μπορεί να είναι καταδικασμένη πριν ακόμα την τελική της φάση.                                                                       http://www.sofokleous10.gr