Xρήματα από το πουθενά; Και όμως είναι αλήθεια

Oι επικριτές της  ήδη πολύ χαλαρής νομισματικής πολιτικής επισημαίνουν τόσο τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια όσο και την επέκταση των ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών. Ωστόσο, ο ίδιος ο Milton Friedman, πρωτεργάτης των νομισματικών οικονομολόγων της μεταπολεμικής εποχής, υποστήριξε ότι μόνο η ποσότητα του χρήματος έχει σημασία.

Οι δείκτες του χρήματος με ευρεία έννοια είναι στάσιμοι από την αρχή της κρίσης, παρά τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια και την ταχεία ανάπτυξη στους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών.

Όσοι είναι πεπεισμένοι ότι ο υπερπληθωρισμός καραδοκεί πιστεύουν ότι οι τράπεζες επεκτείνουν το δανεισμό τους σε άμεση απάντηση στις εκμεταλλεύσεις από τα αποθεματικά τους στην κεντρική τράπεζα. Σύμφωνα με το  χρυσό πρότυπο, τα αποθέματα είναι πράγματι περιορισμένα. Οι τράπεζες πρέπει να τα εξετάσουν μάλλον προσεκτικά.

Σύμφωνα όμως με τα υποκατάστατα κεφάλαια (δηλαδή, εκείνα που δημιουργεί η κυβέρνηση), , η προσφορά των αποθεματικών είναι δυνητικά απεριόριστη. Είναι αλήθεια, οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να προσποιούνται ότι τα αποθέματα είναι περιορισμένα. Στην πράξη, όμως, οι κεντρικές τράπεζες θα προχωρήσουν χωρίς όριο σε δανεισμό σε κάθε τράπεζα (και, όπως είδαμε, ακόμα και σε αυτές με προβλήματα ρευστότητας).

Υπό κανονικές συνθήκες, ο τραπεζικός δανεισμός ανταποκρίνεται στις μεταβολές των επιτοκίων που καθορίζονται από τις κεντρικές τράπεζες. Αλλά, όπως ο Λόρδος Turner, πρόεδρος της Αρχής Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου, υποστήριξε σε μια σημαντική διάλεξη που έδωσε την περασμένη εβδομάδα, «Χρέος, Χρήματα και Μεφιστοφελής», αυτή η σύνδεση δεν υφίσταται.

Η ανταπόκριση των φορέων χάραξης πολιτικής είναι να προσπαθήσουν ακόμα περισσότερο να τονώνουν το δανεισμό και την κατανάλωση στον ιδιωτικό τομέα. Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να οδηγήσουν πράγματι τις τιμές των ομολόγων, μετοχών, του συναλλάγματος και άλλων περιουσιακών στοιχείων στα ύψη, τονώνοντας έτσι τις ιδιωτικές δαπάνες. Αλλά, όπως ο Λόρδος Turner υποστηρίζει επίσης, το κόστος αυτής της προσέγγισης μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι υψηλό.

Εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν. Όπως σημειώνει ο Λόρδος Turner, μια ομάδα οικονομολόγων του Πανεπιστημίου του Σικάγο ανταποκρίθηκε στην ύφεση με επιχειρήματα υπέρ της διάρρηξης του δεσμού μεταξύ της παροχής των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα και τη δημιουργία χρήματος. Ο Henry Simons ήταν ο κύριος εισηγητής.

Η ουσία αυτού του σχεδίου ήταν η 100 τοις εκατό υποστήριξη των καταθέσεων από το δημόσιο χρέος. Το σύστημα αυτό, υποστήριξαν, θα εξαλείψει την αστάθεια των πιστώσεων του ιδιωτικού και του δημόσιου χρέους, θα μειώσει δραματικά το δημόσιο χρέος σε μεγάλο βαθμό και θα οδηγήσει στην εξάλειψη των πολλών ελαττωμάτων των σημερινών μορφών του ιδιωτικού χρέους.

Ας μην πάμε τόσο μακριά. Αυτό το σχέδιο φέρνει στο προσκήνιο ακόμα από δύο σημαντικά σημεία. Πρώτον, δεν είναι δυνατόν να δικαιολογήσει κανείς τη συμβατική άποψη ότι τα υποκατάστατα κεφάλαια θα πρέπει να λειτουργούν σχεδόν αποκλειστικά μέσω του σημερινού συστήματος ιδιωτικού δανεισμού. Γιατί θα πρέπει κρατικά κεφάλαια να χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για να υποστηρίξουν τα κεφάλαια που δημιουργούνται από τις τράπεζες ως υποπροϊόν συχνά ανεύθυνου δανεισμού; Γιατί είναι καλό να στηρίζεται η μόχλευση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, αλλά όχι η παροχή δημόσιων υποδομών; Δεν υπάρχει ηθική υπόσταση στην ιδέα ότι τα υποκατάστατα κεφάλαια θα πρέπει να προωθούν μόνο ιδιωτικές, όχι δημόσιες δαπάνες.

Δεύτερον, υπό τις παρούσες έκτακτες περιστάσεις, όταν η επέκταση ιδιωτικών πιστώσεων και δαπανών είναι τόσο δύσκολη, αν όχι εντελώς επικίνδυνη, η χρήση της εξουσίας του κράτους για τη δημιουργία πίστωσης για την υποστήριξη των δημόσιων δαπανών είναι δυνατή. Τα επιπλέον κεφάλαια της κεντρικής τράπεζας που απαιτούνται σίγουρα θα είναι μικρότερα από αυτά που χρειάζεται η ποσοτική χαλάρωση σήμερα. Γιατί να μην χρησιμοποιούν τη νομισματική χρηματοδότηση για την ανακεφαλαιοποίηση των εμπορικών τραπεζών, την κατασκευή υποδομών ή την περικοπή των φόρων; Έχει επίσης νόημα να αφήσουμε τα δημοσιονομικά ελλείμματα να διευκολύνουν την ιδιωτική απομόχλευση, χωρίς αδικαιολόγητη επέκταση στο δημόσιο χρέος.

Αυτό που κάνει αυτή την πολιτική τόσο ισχυρή είναι ο συνδυασμός δημοσιονομικών δαπανών με τη νομισματική επέκταση: οι κεϋνσιανοί μπορούν να απολαύσουν το πρώτο και οι μονεταριστές το τελευταίο. Εφόσον η απόφαση σχετικά με την κλίμακα των υπολοίπων χρηματοδότησης είναι στα χέρια της κεντρικής τράπεζας και, με τη σειρά της, εξετάζει την επίδραση της πολιτικής στην οικονομία, οι κινήσεις αυτές δεν χρειάζεται να παράγουν υψηλό πληθωρισμό, πόσο μάλλον υπερπληθωρισμό. Αυτό θα απαιτούσε συζητήσεις μεταξύ του υπουργείου Οικονομικών και της ανεξάρτητης κεντρικής τράπεζας. Ας είναι. Αυτό δεν μπορεί να αποφευχθεί σε ακραίες καταστάσεις.

Όπως σημειώνει ο Λόρδος Turner, «Η Ιαπωνία θα έπρεπε να είχε προχωτήσει σε κάποιας μορφής  νομισματική χρηματοδότηση κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών, και αν το είχε κάνει θα είχε τώρα ένα υψηλότερο ονομαστικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, ένα συνδυασμό από ένα υψηλότερο επίπεδο τιμών και ένα υψηλότερο πραγματικό επίπεδο παραγωγής, και ένα χαμηλότερο χρέος σε σχέση με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της.» Η συμβατική πολιτική αποδείχθηκε επικίνδυνη. Αν αυτό ισχύει και για την περίπτωση των προβληματικών χωρών σήμερα μπορεί να συζητηθεί. Αλλά η άποψη ότι δεν είναι σωστό να ανταποκρινόμαστε σε μια οικονομική κρίση με νομισματική χρηματοδότηση ενός συνειδητά μεγενθυμένου δημοσιονομικού ελλείμματος είναι λάθος. Πρέπει απλά να υπάρχει ως επιλογή.http://www.sofokleous10.gr