Βερολίνο και Πεκίνο ορίζουν τους κανόνες
Εξετάζοντας την παγκόσμια οικονομική κρίση, είναι εύκολο να επικεντρωθεί κανείς σε συγκεκριμένα θέματα – στη φούσκα
των ακινήτων στις ΗΠΑ, στο εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας, στα δημόσια
οικονομικά στοιχεία στην Ελλάδα. Είναι ακόμα πιο εύκολο να ξεχωρίσουμε
τους κακούς -
οι άπληστοι τραπεζίτες της Wall Street, οι αξιωματούχοι Πεκίνο που
χειραγωγούν το γιουάν και οι τεμπέληδες λαοί της Μεσογείου που δε ζουν
όπως οι λιτοί Γερμανοί.
Είναι πολύ πιο δύσκολο
να συντεθεί τελικά το παζλ, όπως κάνει ο Michael Pettis στο βιβλίο του
The Great Rebalancing (Η Μεγάλη Επανισορρόπηση). Ο πρώην τραπεζίτης της
Wall Street, που τώρα ζει και διδάσκει στο Πεκίνο, υποστηρίζει ότι σε
μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία όλα συνδέονται μεταξύ τους.
Το εμπορικό έλλειμμα
της χώρας θα πρέπει να συνοδεύεται από πλεονάσματα άλλων χωρών, και η
ευθύνη για τη δημιουργία του δεν μπορεί να βαραίνει μόνο τις
φαινομενικές αποτυχίες μιας χώρας. Έχουν επίσης σημασία οι πολιτικές
μιας χώρας σε πλεόνασμα. Έτσι, τα ελληνικά ελλείμματα δεν έχουν γεννηθεί
από τη τεμπελιά του πληθυσμού. Αντίθετα, είναι αποτέλεσμα των πολιτικών
του Βερολίνου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα και οι θέσεις εργασίας
που χάθηκαν κατά την ενοποίηση. Οι μισθοί έπεσαν χαμηλά, περιορίζοντας
την εγχώρια κατανάλωση. Η επιπλέον παραγωγή έπρεπε να εξαχθεί - κυρίως
στην ευρωζώνη, όπου η ευνοϊκή συναλλαγματική ισοτιμία ωφελούσε τη
Γερμανία.
Το ίδιο επιχείρημα
ισχύει και για τη βασική σχέση ΗΠΑ-Κίνας. Το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ
δεν παράγεται κυρίως από Αμερικανούςπου καταβροχθίζουν καταναλωτικά
προϊόντα αλλά από τους εργατικούς Κινέζους. Είναι, επίσης, δημιούργημα
της συνεχής πορείας του Πεκίνου προς την παραγωγή και την καταστολή της
κατανάλωσης, και της δημιουργίας πλεονασμάτων για εξαγωγές. Τα κινεζικά
αγαθά ρέουν προς τις ΗΠΑ, διότι είναι η μεγαλύτερη ανοικτή οικονομία του
κόσμου.
Αυτά τα επιχειρήματα
είναι γνωστά. Αλλά στο βιβλίο του ο Pettis ξεχωρίζει λόγω της έμφασης
που δίνει στην ευθύνη των πλεονασματικών χωρών για την δημιουργία αυτών
των ανισορροπιών - και το ρόλο που πρέπει να διαδραματίσουν για τη
διόρθωση τους.
Στην Κίνα, οι αρχές
όχι μόνο περιόρισαν την κατανάλωση με τον περιορισμό των μισθών αλλά
επίσης περιόρισαν τις αποδόσεις στις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών ώστε
να δημιουργήσουν τεράστιες ροές φθηνής χρηματοδότησης για επενδύσεις.
Αυτή η οικονομική καταστολή, γράφει ο Pettis, δημιούργησε ένα πλεόνασμα
αποταμίευσης ακόμη μεγαλύτερο από ότι την τεράστια εγχώρια επενδυτική
ανάγκη. Στα οικονομικά, δεδομένου ότι τα πάντα πρέπει να ισοσκελίζονται,
το πλεόνασμα εξάγεται με τη μορφή τεράστιας συσσώρευσης δολαρίων ΗΠΑ
στην Κίνα.
Ο Pettis υπογραμμίζει
ότι η Κίνα δεν επιλέγει να αγοράζει αμερικανικά ομόλογα. Οι αγορές αυτές
είναι το αυτόματο αποτέλεσμα των εγχώριων πολιτικών της. Αυτό οδηγεί
τον Pettis να απομυθοποιήσει τους γνωστούς φόβους ενός πιθανού μποϊκοτάζ
του Πεκίνου στα αμερικανικά ομόλογα που θα βύθιζαν την Αμερική σε μια
κρίση δημοσίου χρέους.
Η αγορά ομολόγων από
την κινεζική πλευρά είναι αντίστοιχη με αυξήσεις στον αριθμό των
αμερικανικών ομολόγων, επειδή η Ουάσιγκτον έχει ενισχύσει το
δημοσιονομικό έλλειμμα για την αντιμετώπιση της φυγής θέσεων εργασίας
στο εξωτερικό. Αν η κινεζική αγορά ομολόγων πέφτει, θα είναι επειδή
υπάρχουν λιγότερες αποταμιεύσεις για εξαγωγές, και αυτό θα συμβεί μόνο
όταν η Κίνα ενισχύσει την κατανάλωση, δημιουργώντας ζήτηση για, μεταξύ
άλλων, αγαθά των ΗΠΑ. Η ανεργία στις ΗΠΑ θα μειωθεί όπως και το
δημοσιονομικό έλλειμμα.
Το πρόβλημα είναι ότι η
ομαλή εξισορρόπηση απαιτεί χρόνο και μια άτακτη εξισορρόπηση μέσω
μελλοντικών κρίσεων θα μπορούσε να είναι καταστροφική. Όσον αφορά τους
μηχανισμούς της παγκόσμιας οικονομίας, ο Pettis δίνει πολύ λίγη σημασία
στο ρόλο της ιστορίας στη διαμόρφωση των γεγονότων. Οι λόγοι για τους
οποίους το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα επέλεξε για ανάπτυξη οδηγούμενη
από επενδύσεις μπορεί να βοηθήσει να εξηγήσει γιατί είναι τώρα τόσο
δύσκολο να αλλάξουμε πορεία. Το ίδιο ισχύει και στη Γερμανία με τις
εξαγωγές.
Κάτι για τον κρίσιμο
ρόλο των προσδοκιών των επενδυτών θα ήταν επίσης χρήσιμο. Για
παράδειγμα, ακόμη και αν η θεωρία υπαγορεύει ότι μποϊκοτάζ στην κινεζική
αγορά ομολόγων δεν είναι δυνατόν, ο φόβος ενός μποϊκοτάζ είναι - όπως
είναι και το χάος που μπορεί να προκύψει.
Οι οπαδοί του Pettis
δεν θα εκπλαγούν από το γεγονός ότι τα συμπεράσματά του δεν είναι πολύ
αισιόδοξα, κυρίως για την Κίνα: το Πεκίνο έχει αργήσει πολύ όσον αφορά
την αντιμετώπιση των ανισορροπιών και ο χρόνος τελειώνει. Ο ίδιος
προβλέπει την ανάπτυξη να πέσει από περίπου 8 τοις εκατό το προηγούμενο
έτος στο 3 τοις εκατό στην επερχόμενη «δεκαετία προσαρμογής».
Για τη Γερμανία, η
προοπτική είναι χειρότερη, με αργή ανάπτυξη «για πολλά χρόνια» και
«σημαντικές απώλειες» για τις τράπεζες. Προειδοποιεί ότι ιστορικά, οι
χώρες με εμπορικό πλεόνασμα έχουν υποστεί τις χειρότερες επιπτώσεις σε
περιόδους παγκόσμιας ύφεσης, και την παραλληλλίζει με τη Γαλλία του
1930. Εν τω μεταξύ, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα και άλλοι θα
αναγκαστούν να εγκαταλείψουν το ευρώ και να αναδιαρθρώσουν το χρέος
τους. Ίσως, λέει ο Pettis, μόνο ένα γερμανικό σχέδιο Μάρσαλ για τη
Μεσόγειο (μάλλον απίθανο) θα μπορούσε να σώσει την ευρωζώνη.
Οι προοπτικές των ΗΠΑ
είναι πιο φωτεινές επειδή είναι ήδη σε μια αργή και βασανιστική
εξισορρόπηση. Αλλά παγκόσμιες προοπτικές είναι ζοφερές με τη ζήτηση
«αδύναμη για πολλά χρόνια». Οι εμπορικές εντάσεις αυξάνονται και οι
φορείς χάραξης πολιτικής κάνουν πάρα πολύ λίγα. Έτσι οι ανισορροπίες «θα
αντιστραφούν, αλλά πιθανώς με άτακτο και ακόμα πιο επώδυνο τρόπο από
ότι είναι απαραίτητο.»
Οι ελπίδες των
επενδυτών έχει αυξηθεί σημαντικά από το περασμένο έτος, όταν Pettis
ολοκλήρωνε το βιβλίο του. Ίσως να υποτιμά την αυξανόμενη προθυμία των
ηγετών της ΕΕ για τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης. Αλλά είναι σωστό να
πούμε ότι η ριζική αλλαγή είναι απαραίτητη. Το βιβλίο του είναι μια
έκκληση για δράση.http://www.sofokleous10.gr
Σχόλια