Κεντρικοί τραπεζίτες: μεσσίες ή διάβολοι;

Στρατηγική κίνηση για να δείξουν στις πολιτικές ηγεσίες τον δρόμο εξόδου από την κρίση, ή απελπισμένη πράξη πανικού για να αποφευχθεί η κατάρρευση; Οι συντονισμένες κινήσεις των Κεντρικών Τραπεζών είναι σίγουρα λίγο και από τα δύο. Καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες γυρνάνε σε κύκλους, ανήμποροι να επιλύσουν, αλλά και να κατανοήσουν ως φαίνεται την κρίση χρέους, αυτή έχει πλέον ξεπεράσει τα «αμαρτωλά» PIIGS και μεταδίδεται προς κάθε κατεύθυνση.

Διαπιστώνεται πως εκεί που οι πολιτικοί αποτυγχάνουν, οι κεντρικοί τραπεζίτες αναλαμβάνουν –κάποιοι πιο απρόθυμα από άλλος– να σώσουν την παγκόσμια οικονομία από την καταστροφή. Κάποιοι (όπως η Federal Reserve) χρησιμοποιούν το λεγόμενο quantitative easing (QE), δηλαδή τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Αλλοι (όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) προτιμούν να το ονομάζουν «άμεσες νομισματικές συναλλαγές» (Outright Monetary Transactions, OMT). Η Τράπεζες της Ιαπωνίας και της Αγγλίας κάνουν απλά λόγο για αγορές στοιχείων του ενεργητικού. Εστω κι αν κάποιες δεν θέλουν να το παραδεχτούν, όλες οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη κάνουν αυτή τη στιγμή, λίγο-πολύ, το ίδιο πράγμα: έχουν βάλει μπροστά τις πρέσες και πετούν φρεσκοκομμένο χρήμα από το ελικόπτερο. Οι αγορές το γνωρίζουν καλά. Στα χρηματιστήρια ο Μπεν Μπερνάνκι και ο Μάρτιο Ντράγκι μοιάζουν με μεσσίες. Στη Φρανκφούρτη, όμως, αυτές τις μέρες παρομοιάζονται με τον… διάβολο. Στην Ευρώπη, όπου κάθε μέρα που περνά μοιάζει όλο και λιγότερο με ένωση, και οι δύο χαρακτηρισμοί μπορούν να έχουν μια δόση αλήθειας.

Για τις αγορές δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες είναι οι… σωτήρες του φθινοπώρου. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, που εδώ και τρία χρόνια επιμένει ότι είναι δουλειά των πολιτικών να βρουν μια λύση στην κρίση, αποφάσισε επιτέλους να πάρει την κατάσταση στα χέρια του, βλέποντας το ίδιο το μέλλον του ευρώ να απειλείται. Το πολυαναμενόμενο πρόγραμμά του για τη σωτηρία του κοινού νομίσματος προβλέπει απεριόριστες αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ, μέσω της δευτερογενούς αγοράς, με στόχο την αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού των χωρών που αντιμετωπίζουν πιέσεις, όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Ομως ο Ντράγκι δεν θέλει σε καμία περίπτωση να δώσει την εντύπωση ότι τυπώνει χρήμα. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ξεκάθαρη παραβίαση της εντολής της ΕΚΤ, η οποία δημιουργήθηκε στα πρότυπα της γερμανικής Bundesbank και έχει μοναδικό στόχο τη σταθερότητα των τιμών. Θεωρητικά, λοιπόν, δεν είναι δουλειά της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να ανησυχεί για την ύφεση ή την ανεργία στη ζώνη του ευρώ. Μοναδικό έργο της πρέπει να είναι ο έλεγχος του πληθωρισμού.

Το Μεγάλο Σχέδιο του Ντράγκι

Γι’ αυτό ο Ντράγκι προσπάθησε να κόψει και να ράψει το Μεγάλο Σχέδιό του για τη σωτηρία του ευρώ, ώστε αυτό να έρθει στα… μέτρα της εντολής της ΕΚΤ. Φρόντισε να ξεκαθαρίσει από την πρώτη στιγμή ότι οι αγορές ομολόγων θα συνοδεύονται από πράξεις «αποστείρωσης». Δηλαδή, η ΕΚΤ θα αφαιρεί από τις αγορές ρευστότητα ίση με αυτήν που ρίχνει, ώστε να αποφύγει το τύπωμα χρήματος και τον πληθωρισμό. Και, βέβαια, θα δίνει τη βοήθειά της μόνο στις χώρες που θα δέχονται να μπουν σε μνημόνιο και να τηρήσουν τους αυστηρούς όρους που αυτό συνεπάγεται.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, το πρόγραμμα που ανακοίνωσε ο διοικητής της Federal Reserve, Μπεν Μπερνάνκι, έχει διαφορετική δομή. Μετά το QE1 και το QE2, δηλαδή τους δύο κύκλους τυπώματος χρήματος που έχει εφαρμόσει έως τώρα, ο κεντρικός τραπεζίτης ανακοίνωσε αυτό το οποίο οι αγορές γρήγορα ονόμασαν «QE infinity». Διότι ο Μπερνάνκι υπόσχεται να αγοράζει τιτλοποιήσεις στεγαστικών δανείων ύψους 40 δισ. δολαρίων τον μήνα, έως την… αιωνιότητα. Ή, για την ακρίβεια, έως ότου θεωρήσει ότι η αμερικανική οικονομία πατά σταθερά στα πόδια της και η ανάκαμψη των αγορών ακινήτων και απασχόλησης έχει φτάσει σε ικανοποιητικό σημείο. Τον ενθουσιασμό των αγορών ενέτεινε η ανακοίνωση της Τράπεζας της Ιαπωνίας, ότι ενισχύει και το δικό της πρόγραμμα αγοράς τίτλων, σε μια προσπάθεια να τονώσει τη στάσιμη ιαπωνική οικονομία, την ώρα που η ένταση στις σχέσεις της με την Κίνα προκαλεί νέες ανησυχίες. Η κεντρική τράπεζα ανέβασε το ύψος του δικού της προγράμματος τυπώματος χρήματος στα 80 τρισ. γεν, δηλαδή στο 1 τρισ. δολάρια, και επέκτεινε τη διάρκειά του κατά έξι μήνες, έως τα τέλη του 2013. Πλέον, τη σκυτάλη λαμβάνει η Τράπεζα της Αγγλίας, με τις αγορές να περιμένουν ανάλογη κίνηση και από τον δικό της «μαέστρο», τον Μέρβιν Κινγκ.

«Σπρώχνουν» τους πολιτικούς ηγέτες

Πάντως οι κεντρικοί τραπεζίτες πρέπει να νιώθουν αγανάκτηση με τους Ευρωπαίους πολιτικούς ηγέτες. Η Ε.Ε. γυρνάει σε κύκλους και αδυνατεί να βρει μια εφαρμόσιμη λύση για την κρίση. Κάθε συμφωνία σε Σύνοδο Κορυφής αποδεικνύεται ξεπερασμένη αμέσως μόλις ανακοινωθεί. Η συμφωνία του Ιουνίου, η οποία είχε διατυμπανισθεί ως η οριστική λύση, είναι ήδη πίσω από την πραγματικότητα. Τα σχέδια για την αύξηση των κεφαλαίων του μηχανισμού στήριξης πελαγοδρομούν μεταξύ σχεδίων για μόχλευση και εγγύηση ομολόγων. Πόση αξία μπορεί να έχει για παράδειγμα η εγγύηση του 20% ή του 30% της ονομαστικής αξίας των ιταλικών ομολόγων, όταν αυτά ήδη διαπραγματεύονται κάτω από αυτό; Καμία απολύτως. Οπότε οι ευρωπαϊκές τράπεζες προσπαθούν να τα ξεφορτωθούν από τους ισολογισμούς τους, δυναμιτίζοντας τόσο τις προσπάθειες της ΕΚΤ να σταθεροποιήσει τις τιμές όσο και την άλλη απόφαση της Συνόδου της 28ης Ιουνίου για την επανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος.  Καθώς οι τράπεζες δεν μπορούν να βρουν νέα κεφάλαια, προτιμούν να περιορίσουν το μέγεθος του ενεργητικού τους, κάτι το οποίο θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα μεν όσον αφορά τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, όμως στερεί κεφάλαια τόσο από τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και νοικοκυριών όσο και από τη συμμετοχή τους στις αγορές ομολόγων. Από τη μια δηλαδή επιδεινώνεται η ύφεση στην Ευρώπη και από την άλλη αυξάνεται το κόστος χρήματος για τα ίδια τα κράτη. Οπότε οι συντονισμένες κινήσεις των των κεντρικών τραπεζών είχε και το νόημα να υποδείξει στους Ευρωπαίους ηγέτες την κρισιμότητα της κατάστασης και την επιτακτική ανάγκη εξεύρεσης μια αποτελεσματικής λύσης.

Πεπερασμένες οι δυνατότητες παρέμβασης

Το timing της συμφωνίας των κεντρικών τραπεζών ήταν σίγουρα το πιο κατάλληλο, καθώς η Ιταλία και η Ισπανία εξέδιδαν ομόλογα και οι ανακοινώσεις των Ντράγκι και Μπερνάνκε βοήθησε ώστε να διατηρηθούν χαμηλότερα οι αποδόσεις. Oμως, είναι μια προσωρινή λύση και σίγουρα δεν θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα αναχρηματοδότησης κατά τη διάρκεια του 2012. Κι αυτό γιατί δεν είναι μόνο τα ευρωπαϊκά κράτη τα οποία θα πρέπει να αντλήσουν περίπου 700 τρισ. ευρώ για να αναχρηματοδοτήσουν ομόλογα τα οποία λήγουν. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν κι αυτές σημαντικές λήξεις ομολόγων, οι οποίες σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg υπερβαίνουν το 500 δισ. ευρώ στο παραπάνω διάστημα. Δηλαδή, μέσα στους επόμενους μήνες, ευρωπαϊκά κράτη και τράπεζες θα πρέπει να αντλήσουν τουλάχιστον 1,3 τρισ. ευρώ από τις αγορές, οι οποίες δεν φαίνονται διατεθειμένες να το κάνουν. Και οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να υποδείξουν στους Ευρωπαίους ηγέτες ότι είναι επιτακτική η εξεύρεση λύσης, μπορούν να εισάγουν ρευστότητα, αλλά σίγουρα δεν είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν σε τέτοια έκταση τράπεζες και κράτη, ιδίως εφόσον δεν έχουν καν τη θεσμική και νομική δυνατότητα να το κάνουν.www.sofokleous10.g