Το ιταλικό ασχημόπαπο έγινε Μαύρος Κύκνος

Επίσημα, αυτό το οποίο προσπαθούσαν εδώ και δυόμιση χρόνια η Ε.Ε. και το ΔΝΤ ήταν να διασώσουν την Ελλάδα. Ανεπίσημα, καλό θα ήταν να συνέβαινε αυτό, αλλά θα μπορούσε να ζήσει και η Ευρωζώνη χωρίς εμάς ή, έστω, με εμάς χρεοκοπημένους και στη δραχμή. Ο πραγματικός στόχος ήταν να μη μεταδοθεί η κρίση σε άλλες χώρες, ιδίως αν αυτές ήταν τέτοιου μεγέθους, ώστε η διάσωσή τους να ήταν μεν απαραίτητη, αλλά επίσης και δύσκολη. Η Ισπανία και η Ιταλία ήταν οι συνήθεις ύποπτοι και η προσπάθεια, τόσο στο εσωτερικό κάθε χώρας όσο και θεσμικά στην Ε.Ε., ήταν να κερδηθεί χρόνος, ώστε να είτε να διασωθεί η Ελλάδα είτε να απομονωθούν οι συνέπειες μιας ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας. Ωστόσο η κρίση χρέους έχει πλέον μεταδοθεί στην Ισπανία, αλλά και στη Ιταλία, καθιστώντας επιτακτική την οριστική επίλυση της κρίσης, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι, παρά τις γερμανικές εμμονές, θα πρέπει να αρχίσουν να δουλεύουν τα πιεστήρια της ΕΚΤ.

Και μπορεί οι αποδόσεις των ιταλικών να υποχώρησαν σημαντικά μετά την ανακοίνωση του Μάριο Ντράγκι για δυνητικές απεριόριστες αγορές ομολόγων, ωστόσο η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία βρίσκεται τεντωμένο σχοινί. «Η δυναμική του ιταλικού ΑΕΠ είναι χειρότερη από ότι κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο», ανέφερε το κέντρο μελετών της ιταλικής ένωσης βιομηχάνων Confindustria.

«Η ιταλική οικονομία παραμένει σε βαθιά ύφεση και δεν διαφαίνονται ακόμη ξεκάθαρα μηνύματα αναστροφής του κύκλου αυτού...η ανάκαμψη, τοποθετείται, με τα μέχρι τώρα δεδομένα, ανάμεσα στο δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο του 2013». Για φέτος, η Ένωση Ιταλών Βιομηχάνων, προβλέπει συνολική συρρίκνωση του ΑΕΠ του 2,4%.Σε ότι αφορά το ποσοστό ανεργίας, στο τέλος του 2012 προβλέπεται να φτάσει στο 11,2%, ενώ τον Δεκέμβριο του 2013 πρόκειται, κατά την Confindustria, να αγγίξει το 12,1%. Η αύξηση της τιμής των καυσίμων από το 2010 μέχρι σήμερα προκάλεσε συνολική περιστολή της κατανάλωσης της τάξης των έξι δισεκατομμυρίων ευρώ το χρόνο, σύμφωνα με την εμπορική ένωση Confcommercio. Οι συγκεκριμένες αυξήσεις με τη σειρά τους  οφείλονται, σε ποσοστό που ξεπερνά το 50%, στην επιβολή κρατικών φόρων «και δεν έχουν σχέση με την πορεία των τιμών των πετρελαϊκών εταιριών», αναφέρει η Confcommercio.

Πολύ μεγάλη για να αφεθεί να «σκάσει», αλλά και πολύ μεγάλη για να διασωθεί

Ομως, στην περίπτωση της όγδοης σε μέγεθος οικονομίας στον κόσμο, τα μεγέθη είναι διαφορετικά και, όπως έχουν ήδη παραδεχθεί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, οι υπάρχοντες μηχανισμοί δεν επαρκούν για τη διάσωση της Ιταλίας. Με χρέος το οποίο ξεπερνάει το 120% του ΑΕΠ, 1,9 τρισ. ευρώ δηλαδή, ακόμα και αν χρησιμοποιούνταν όλα τα κεφάλαια του EFSF, πάλι δεν θα έφταναν για να τη στηρίξουν αποτελεσματικά. Ομως, την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία της BIS, ο καθαρός ιταλικός δανεισμός από γαλλικές τράπεζες ξεπερνάει τα 390 δισ. ευρώ και από γερμανικές τα 160. Αν, δε, προστεθεί και η Ισπανία, τότε οι γαλλικές τράπεζες έχουν συνολική έκθεση 470 δισ. και οι γερμανικές 370, ποσά τα οποία είναι σχεδόν ίσα με τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών. Απειλεί, με άλλα λόγια, η μετάδοση της κρίσης στην Ιταλία την ίδια την ύπαρξη του συνολικού τραπεζικού συστήματος, καταρχάς στην Ευρώπη, αλλά και παγκοσμίως, όπως ακριβώς στην προηγούμενη κρίση των subprimes και των τοξικών ομολόγων, πριν από δύο χρόνια. Ενας εφιάλτης ο οποίος γίνεται πιο συγκεκριμένος μετά το «εθελοντικό κούρεμα» των ιδιωτών επενδυτών σε ελληνικά ομόλογα. Ενώ δηλαδή μέχρι τώρα η Ελλάδα απειλούσε με μετάδοση, η εξάπλωση της κρίσης στην Ιταλία απειλεί την παγκόσμια οικονομία με καταστροφή. Οπότε αποδεικνύεται η Ιταλία συστημικά πολύ μεγάλη για να αφεθεί να καταρρεύσει, αλλά την ίδια στιγμή οι μηχανισμοί διάσωσης είναι ανεπαρκείς.

Η χαμένη ιταλική δεκαετία

Αν το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας ήταν τα χρόνια και διαρκώς αυξανόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα, η Ιταλία οδηγήθηκε στην κρίση για διαφορετικούς λόγους, απευθείας συνδεδεμένους με τις ατέλειες και τις αδυναμίες της νομισματικής ένωσης. Η είσοδος της χώρας στο ευρώ αφαίρεσε τη δυνατότητα χρησιμοποίησης της συναλλαγματικής πολιτικής για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας, με αποτέλεσμα, από το 2000 και μετά, η χώρα, στο παρελθόν κυρίως εξαγωγική, να «τρέχει» διαρκώς αυξανόμενο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου. Αυτό οδήγησε σε αναιμική οικονομική ανάπτυξη, οπότε, παρά τα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα -κατά μέσο όρο περίπου 2,2% του ΑΕΠ από το 2001 έως το 2008-, μικρή μόνο μείωση του χρέους σημειώθηκε. Η αναλογία χρέους προς ΑΕΠ διατηρήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας πάνω από το 100% του ΑΕΠ, με αυξητικές τάσεις πάνω από το 110% μετά την κρίση των subprimes και ανερχόμενο στο 121% φέτος.

Λεφτά δεν υπάρχουν

Με δεδομένη την απόφαση αύξησης των πόρων του ευρωπαϊκού ταμείου διάσωσης EFSF τα κεφάλαια θα οποία διαθέτει ανέρχονται σε 780 δισ. ευρώ, τα οποία, με ομιχλώδεις ακόμα διαδικασίες, μπορεί μέσω μόχλευσης και Οχημάτων Ειδικού Σκοπού με τη συμμετοχή τρίτων, όπως για παράδειγμα την Κίνα, να αυξηθούν στο 1 τρισ. ευρώ. Στην πράξη όμως και με βάση αυτά τα οποία είναι γνωστά αυτή τη στιγμή, το EFSF διαθέτει 720 δισ. ευρώ, αφού αφαιρεθούν οι συνεισφορές των Ελλάδας, Πορτογαλίας και Ιρλανδίας. Τα κεφάλαια αυτά βέβαια δεν υπάρχουν με τη μορφή «ζεστού» χρήματος. Εγγυήσεις έχουν παράσχει οι χώρες της Ευρωζώνης και οι εγγυήσεις αυτές χρησιμοποιούνται από το EFSF για να εγγυηθεί με τη σειρά του την έκδοση ομολόγων και να διαθέσει τα κεφάλαια τα οποία θα αντλήσει με τον τρόπο αυτόν για τη στήριξη των χωρών οι οποίες έχουν καταφύγει στον Μηχανισμό Στήριξης. Ομως, οι εγγυήσεις δεν είναι όλες ίδιες. Αλλη αξία έχουν οι εγγυήσεις της Γερμανίας και άλλες του Βελγίου, για παράδειγμα. Προκειμένου να διατηρήσει την αξιολόγησή του ως ΑΑΑ, με βάση τις υφιστάμενες εγγυήσεις, το EFSF μπορεί να εκδώσει ομόλογα στήριξης των χωρών αξίας 450 περίπου δισ. ευρώ. Ηδη έχουν διατεθεί στις τρεις χώρες οι οποίες λαμβάνουν στήριξη περίπου 200 δισ., οπότε απομένουν λιγότερα από 250 δισ. ευρώ. Αν όμως καταφύγει στο EFSF και η Ιταλία, τότε θα πρέπει να αφαιρεθούν οι εγγυήσεις της, ύψους 140 δισ., οπότε απομένουν λιγότερα από 50 δισ. για τη στήριξή

Αρκεί η παρέμβαση της ΕΚΤ;

Η αυξημένη πιθανότητα να οδηγηθεί η Ιταλία στην αναζήτηση στήριξης και οι αδυναμίες των υφιστάμενων μηχανισμών αναδεικνύουν το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές. Η ΕΚΤ έχει ήδη επέμβει στις αγορές, αγοράζοντας ιταλικά ομόλογα σε μια προσπάθεια να ελέγξει την άνοδο του κόστους χρηματοδότησης. Το επόμενο διάστημα αναμένεται να παρέμβει πιο δυναμικά η ευρωτράπεζα στα πλαίσια της τελευταίας απόφασής της, αγοράζοντας μαζικά ιταλικά ομόλογα από τη δευτερογενή αγορά. Αυτό θα απομακρύνει τον κίνδυνο να προσφύγει η Ιταλία στο μηχανισμό στήριξης. Ομως, με δεδομένο το γεγονός ότι, για να αποφύγει την εμφάνιση πληθωριστικών πιέσεων, η ΕΚΤ αφαιρεί από τη διατραπεζική αγορά το ποσό το οποίο χρησιμοποίησε, η στρατηγική αυτή είναι περιορισμένη σε διάρκεια και κυρίως σε αποτελεσματικότητα. Καθυστερεί απλώς το αναπόφευκτο. Για να αποφευχθεί η κατάρρευση της Ιταλίας, αυξάνεται η πιθανότητα, αλλά και οι πιέσεις προς την ΕΚΤ και κυρίως προς τη Γερμανία, να ξεπεραστεί η αντιπληθωριστική εμμονή και η ΕΚΤ να «τυπώσει» αρκετό χρήμα ώστε να πληθωρίσει το χρέος. Κάτι το οποίο θα αποτελούσε σανίδα σωτηρίας και για εμάς. sofokleous 10.gr