Ποιος φοβάται τους μουλάδες;

Φενάκη αποδεικνύεται το δίλημμα του διαβόλου. Για δεκαετίες, αλλά ιδιαίτερα από την 11η Σεπτεμβρίου 2001, όταν η Αλ Κάιντα έφερε την «Τζιχάντ», τον ιερό πόλεμο, στην καρδιά των ΗΠΑ, οι Δυτικοί έκλειναν τα μάτια στα δικτατορικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής, προτιμώντας αυτό το οποίο θεωρούσαν το ελάχιστο κακό. Καλύτερα να υπάρχουν ισχυροί ηγέτες παρά να έρθουν οι μουλάδες, ήταν η σταθερή θεώρηση σε Αμερική και Ευρώπη. Με τα δύο τρίτα των παγκόσμιων ενεργειακών αποθεμάτων, τις εύθραστες ισορροπίες, αλλά και τις διευκολύνσεις τις οποίες παρείχαν με το αζημίωτο στον πόλεμο εναντίον της διεθνούς τρομοκρατίας, οι ισχυροί άνδρες της Μέσης Ανατολής είχαν πείσει την παγκόσμια κοινότητα για τη χρησιμότητα και την αναγκαιότητά τους.

Η εναλλακτική, κατ’ αυτούς, αλλά και κατά τους Δυτικούς, ήταν σαφέστατα πιο επικίνδυνη, πιο έκρυθμη. Ανατρέποντας όμως τις μέχρι τώρα δοξασίες, οι εξεγέρσεις και οι ανατροπές στις αραβικές χώρες τα τελευταία 2 χρόνια ούτε υποκινήθηκαν, αλλά ούτε και έφεραν στην εξουσία τους διαβόητους μουλάδες.

«Θα γίνει Ιράν»

Εντεχνα είχαν καλλιεργήσει οι Αραβες ηγέτες το μύθο της ισλαμιστικής απειλής, βασισμένοι σε μεγάλο βαθμό στην καχυποψία και την ανασφάλεια των Δυτικών. Εμίρηδες, βασιλιάδες, ισόβιοι πρόεδροι ή και απλοί «οδηγοί της επανάστασης», όπως ο Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη, είχαν πείσει τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους πολιτικούς, διπλωμάτες και στρατιωτικούς ότι αν, ο μη γένοιτο, έφευγαν από την εξουσία, τότε το κενό θα το καταλάμβαναν άμεσα οι φανατικά αντιδυτικοί ισλαμιστές. «Ιράν θα γίνει ολόκληρη η Μέση Ανατολή» απειλούσαν. Απειλή την οποία καλλιεργούσαν και οι ξένες εταιρείες, πετρελαϊκές και χρηματοοικονομικές, οι οποίες είχαν πλέξει ισχυρούς δεσμούς με τις ηγετικές ελίτ σε κάθε αραβική χώρα. Με αντάλλαγμα τη γεωπολιτική σταθερότητα και μεγάλα οικονομικά συμβόλαια, οι Αραβες ηγέτες εξαγόραζαν την ανοχή των Δυτικών για την έλλειψη δημοκρατικής διακυβέρνησης, την καταστρατήγηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων και κυρίως τη διαιώνισή τους στην εξουσία και την αποκλειστικότητα στον πλούτο της χώρας τους. Η βολική, για όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, αυτή συμφωνία διαλύθηκε στις 17 Δεκεμβρίου του 2010, όταν ο Τυνήσιος οπωροπώλης, Μοχάμεντ Μπουαζίζι, αυτοπυρπολούμενος, έβαζε την ίδια στιγμή φωτιά σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Στους τρεισήμισι μήνες  που ακολούθησαν, οι εξεγέρσεις εξαπλώθηκαν σε όλες τις αραβικές χώρες, από την Αλγερία μέχρι τη Σαουδική Αραβία. Στην Αίγυπτο και την Τυνησία, εκδιώχθηκαν ταχύτατα οι πρόεδροι. Στην Υεμένη και τη Συρία, τα καθεστώτα παραμένουν αγκιστρωμένα στην εξουσία, μέσα σε μια ουσιαστική άρνηση να αντιληφθούν τη μεταβολή η οποία έγινε μπροστά στα μάτια τους. Στις πιο πλούσιες χώρες του Κόλπου, οι βασιλικές δυναστείες προσπαθούν με έναν συνδυασμό καρότου και μαστίγιου, να προχωρήσουν σε διακοσμητικές μεταρρυθμίσεις ή να μοιράσουν χρήματα, αλλά και να πνίξουν στο αίμα κάθε αντίδραση. Αν όμως ένα είναι αξιοπερίεργο, αυτό είναι η πανταχού σχεδόν απουσία των φανατικών ισλαμιστών, οι οποίοι ήταν, σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα δυτικές πεποιθήσεις, έτοιμοι να αρπάξουν την εξουσία και να εφαρμόσουν τον ισλαμικό νόμο της Σαρία.

Απροετοίμαστοι και μη αντιπροσωπευτικοί οι ισλαμιστές

Η ταχύτητα της εξάπλωσης των εξεγέρσεων στην Τυνησία και την Αίγυπτο δεν βρήκε μόνο τα καθεστώτα απροετοίμαστα. Το ίδιο απροετοίμαστες βρέθηκαν και οι ισλαμιστικές οργανώσεις, παρά το γεγονός ότι διέθεταν τόσο την εμπειρία όσο και τις δομές, ώστε να εκμεταλλευτούν την αναστάτωση την οποία προκάλεσαν οι διαδηλώσεις. Στην Αίγυπτο, ήδη από το 1928, η βασική ισλαμιστική οργάνωση είναι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Ιδρύθηκαν για να αντισταθούν στη βρετανική κατοχή και παρακλάδια τους δημιουργήθηκαν στις περισσότερες αραβικές χώρες. Παράνομη οργάνωση μετά τη δολοφονία του προέδρου Σαντάτ, το 1981, ήταν διαρκώς στο στόχαστρο της μυστικής αστυνομίας του Μουμπάρακ. Κάλυπταν τις δραστηριότητές τους αλλά και ενίσχυαν την επιρροή τους με τη συμμετοχή τους σε φιλανθρωπικές οργανώσεις και την παροχή νοσηλευτικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών στους φτωχότερους Αιγύπτιους, τους οποίους το καθεστώς αγνοούσε. Η έκρηξη της επανάστασης όμως στις 25 Ιανουαρίου πέρυσι στην Αίγυπτο τους βρήκε απροετοίμαστους, αλλά και ελάχιστα διατεθειμένους να συμμετάσχουν τις πρώτες ημέρες, φοβούμενοι τα αντίποινα του καθεστώτος. Οταν άρχισαν να συμμετέχουν, μέσω της οργάνωσης της Νεολαίας των Αδελφών Μουσουλμάνων, δεν είχαν πλέον τη δυνατότητα να ελέγξουν την επανάσταση. Αλλωστε, οι υποκινητές, νέοι, μορφωμένοι Αιγύπτιοι, συνδεδεμένοι με το Facebook και το Twitter, δεν έδειξαν καμία στιγμή την επιθυμία τους να βάλουν την επανάσταση της Ταχρίρ σε θρησκευτικό πακέτο. Οι επιθυμίες των Αιγυπτίων εκφράστηκαν σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο και στην ουσία ελάχιστες διαφορές έχουν από τις επιθυμίες των νέων σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. Συμμετοχή στην πολιτική διακυβέρνηση της χώρας και την οικονομική ανάπτυξη και επ’ ουδενί λόγω την αντικατάσταση ενός απολυταρχικού στρατιωτικού καθεστώτος με ένα εξίσου αντιδημοκρατικό θρησκευτικό. Παρά το γεγονός ότι οι Αιγύπτιοι, όσο και οι Τυνήσιοι ή οι Λίβυοι, παραμένουν βαθιά θρησκευόμενοι, ουδόλως επιθυμούν μια θεοκρατική δικτατορία. Μεμονωμένες μόνο ήταν οι απόπειρες ισλαμιστών, όπως οι Σαλαφιστές στην Αίγυπτο, να προκαλέσουν αναταραχές μετά την αποχώρηση του προέδρου Μουμπάρακ και περιθωριοποιήθηκαν από όλες τις πολιτικές δυνάμεις. Αλλες οργανώσεις, παλαιότερα συνδεδεμένες με την τρομοκρατία, όπως η Τζαμαάτ Ισλαμίγια στην Αίγυπτο ή οι Λίβυοι Ισλαμικοί Πολεμιστές αποκηρύσσουν τις παλαιότερες δραστηριότητές τους και εντάσσονται στις δημοκρατικές διαδικασίες. Οι τελευταίοι εντάχθηκαν στην προσωρινή κυβέρνηση της Βεγγάζης και πέρασαν από την αντιδυτική προπαγάνδα στην υποστήριξη των νατοϊκών επιχειρήσεων στη Λιβύη.

Διασπασμένοι οι ισλαμιστές

Κυρίως, όμως, οι ισλαμιστικές οργανώσεις, για δεκαετίες διωκόμενες από τα καθεστώτα, ανακαλύπτουν ότι δεν έχουν τη συνοχή η οποία θα τους επέτρεπε να δημιουργήσουν τις συνθήκες ώστε να αναλάβουν την εξουσία. Ποικίλες τάσεις επικρατούν στο εσωτερικό τους, από ακραίες αλλά περιθωριακές θέσεις μέχρι ήπιους ισλαμιστές, στο πρότυπο των ισλαμικών κομμάτων στην Τουρκία, ή την Ινδονησία και τη Μαλαισία. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι οργανώσεις όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι έχουν παρακλάδια στις περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής, δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή ένα παναραβικό θρησκευτικό κίνημα. Αντίθετα, το μόνο κοινό το οποίο έχουν οι εξεγέρσεις σε όλες τις χώρες είναι ταυτόσημα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά αιτήματα. Ειδικότερα, σε χώρες όπως η Συρία και το Μπαχρέιν, η αντιπαλότητα μεταξύ σουνιτικού και σιιτικού Ισλάμ και η επιχείρηση εμπλοκής εκ μέρους του σιιτικού Ιράν περιθωριοποιούν ακόμα περισσότερο τις όποιες ισλαμιστικές οργανώσεις.

Νέα δεδομένα για τη Μέση Ανατολή

Η εξέγερση των αραβικών χωρών αποτελεί πλέον μια πραγματικότητα, όπου αποδεικνύονται, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, ανυπόστατες οι ανησυχίες των Αμερικανών και Ευρωπαίων. Ουδείς μπορεί να γνωρίζει πώς θα εξελιχθεί η δημοκρατική διαδικασία, αλλά γεγονός είναι ότι το status quo έχει πλέον ανατραπεί. Υπάρχουν ακόμα φόβοι ότι αν το ΝΑΤΟ εξοπλίσει τους Λίβυους αντικαθεστωτικούς θα βρεθεί σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον με μία κατάσταση όπως στο Αφγανιστάν, όπου οι αντισοβιετικοί Μουτζαχεντίν έδωσαν τη θέση τους στους Ταλιμπάν και την Αλ Κάιντα. Οι πιθανότητες φαίνονται μικρές. Αντίθετα, θα απαιτηθεί μια νέα αντιμετώπιση των αραβικών χωρών και των κυβερνήσεων οι οποίες θα προκύψουν και οι οποίες είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι λιγότερο πειθήνιες στις επιταγές της Ουάσιγκτον, της Γουόλ Στριτ ή της Ευρώπης. Παλαιστίνη, γεωπολιτικές ισορροπίες, ενεργειακά και χρηματοοικονομικά deals θα πρέπει να αντιμετωπιστούν διαφορετικά στο μέλλον. Ενα μέλλον όπου σίγουρα οι Ισλαμιστές θα παίζουν μικρότερο και λιγότερο σημαντικό ρόλο από το σκιάχτρο με το οποίο φοβέριζαν τη Δύση οι προηγούμενοι δικτάτορες.         sofokleous 10.gr