Ανακαλύπτοντας ξανά το ευρωπαϊκό όνειρο / της Αν-Μαρί Σλότερ

Εκ πρώτης απόψεως, η κρίση του ευρώ και το ιωβηλαίο της βασίλισσας Ελισάβετ (Elizabeth ΙΙ) δεν έχουν τίποτα κοινό. Αλλά αμφότερα πιστοποιούν το ίδιο, σημαντικό δίδαγμα της ισχύς κάθε θετικής αφήγησης -και της αδυναμίας να κερδίσεις χωρίς αυτή.
 
Σχολιάζοντας στο BBC την πομπή των σκαφών και των ίππων του ιωβηλαίου στον Τάμεση, ο ιστορικός Σάιμον Σάμα (Simon Schama) αναφέρθηκε σε «μικρά σκάφη και μεγάλες ιδέες». Η ιδέα ήταν πως η βρετανική μοναρχία συνδέει το παρελθόν με το μέλλον της χώρας με τρόπο που υπερβαίνει τις μικρότητες της καθημερινής πολιτικής αντιπαλότητας. Η διαδοχή βασιλέων και βασιλισσών που συνεχίζεται επί πάνω από χίλια χρόνια, η σταθερή συμβολική σημασία του στέμματος και των βασιλικών αμαξών, η ενσάρκωση κυριολεκτικά του αγγλικού, και τώρα του βρετανικού κράτους, σφυρηλατούν στους Βρετανούς την αίσθηση του κοινού τους πεπρωμένου.
 
Οι κυνικοί ας επαναλαμβάνουν όσο θέλουν τα περί άρτου και θεαμάτων. Το ζήτημα είναι πώς να συγκεντρώσεις το βλέμμα και τις καρδιές σε μια αφήγηση ελπίδας και στόχου· πώς να συνεγείρεις, αντί να απελπίζεις τον κόσμο. Εκτός αν αναμένουμε από τους Έλληνες, τους Πορτογάλους, τους Ισπανούς και άλλους Ευρωπαίους να ασπάζονται απνευστί τα προγράμματα λιτότητας που τους επιβάλλονται παραδεχόμενοι την ανώτερη σωφροσύνη των Γερμανών και των άλλων βορείων λαών που έχουν διαπιστώσει πόσο τεμπέληδες και σπάταλοι είναι! Αλλά αυτή είναι μια συγκρουσιακή κατάσταση που παράγει απογοήτευση και διχασμό εκεί ακριβώς όπου πάνω απ' όλα χρειάζεται ενότητα και μοίρασμα των βαρών.
 
Ιδίως η Ελλάδα χρειάζεται απεγνωσμένα έναν τρόπο να συνδέσει το παρελθόν της με το μέλλον της, ελλείψει μοναρχών. Εξάλλου, ως το λίκνο της δημοκρατίας, η Ελλάδα χρειάζεται άλλα σύμβολα εθνικής ανανέωσης από τα σκήπτρα και τις ρόμπες. Είναι μέσω του Ομήρου που σχεδόν όλοι οι δυτικοί αναγνώστες πρωτογνώρισαν τον μεσογειακό κόσμο: αυτά τα νησιά και οι ακτές συνδέθηκαν χάρη στην διπλωματία, το εμπόριο, τους γάμους, το λάδι, το κρασί και τα μεγάλα καράβια. Η Ελλάδα θα μπορούσε εκ νέου να γίνει πυλώνας ενός παρόμοιου κόσμου, αν αξιοποιούσε την τρέχουσα κρίση για να σμιλέψει το νέο της μέλλον.
 
Αυτό το όραμα είναι πολύ πιο ρεαλιστικό από ότι θα πίστευε κανείς. Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της ανατολικής Μεσογείου εκτιμάται πως περιλαμβάνουν 3.5 τρις m3, αρκετά για να καλύψουν την παγκόσμια ανάγκη για ενέργεια επί ένα έτος. Περισσότερο φυσικό αέριο και μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου βρίσκονται στα ανοικτά των ελληνικών ακτών και είναι εις θέση να μεταμορφώσουν την οικονομία της Ελλάδας και ολόκληρης της περιοχής. Το Ισραήλ και η Κύπρος ετοιμάζουν σχήματα κοινής τους εκμετάλλευσης· το Ισραήλ και η Ελλάδα συζητούν τη δημιουργία ενός νέου αγωγού· η Τουρκία και ο Λίβανος σχεδιάζουν το μέλλον· η Αίγυπτος σκοπεύει να αδειοδοτήσει την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της.
 
Αλλά όπως πάντα, η πολιτική παρεμβαίνει. Όλα τα εμπλεκόμενα κράτη έχουν μεταξύ τους συνοριακές διαφορές και πολιτικές διαφωνίες. Οι Τούρκοι συνεργάζονται με τη Βόρειο Κύπρο, το κράτος που μόνο εκείνοι αναγνωρίζουν, και θορυβούν τακτικά για τη συνεργασία του Ισραήλ με την ελληνοκυπριακή κυβέρνηση της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυπριακής Δημοκρατίας Οι ελληνοκύπριοι τακτικά κρατάνε όμηρο την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) όσον αφορά τις σχέσεις της με την Τουρκία, όπως το έκανε άλλοτε η Ελλάδα. Οι Τούρκοι δεν ελλιμενίζουν κυπριακά πλοία στα λιμάνια τους και διαπληκτίζονται με το Ισραήλ από τότε που εννέα Τούρκοι σκοτώθηκαν όταν επιχείρησαν να σπάσουν το θαλάσσιο αποκλεισμό που έχουν επιβάλλει οι Ισραηλινοί στη Λωρίδα της Γάζας. Όσο για το Λίβανο και το Ισραήλ, δεν έχουν καν διπλωματικές σχέσεις.
 
Κοντολογίς, τα πλούτη, οι δουλειές και η ανάπτυξη που μπορούσαν να ρεύσουν προς όλες αυτές τις χώρες χάρη στην υπεύθυνη εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων τους μπορεί να ακυρωθούν από την εμμονή όλων να αξιοποιήσουν ό,τι θεωρεί ο καθένας μερίδιό του, αρνούμενοι ταυτόχρονα να επιτρέψουν το ίδιο στους εχθρούς τους.
 
Το όραμα μιας μεσογειακής ενεργειακής κοινότητας μοιάζει ως εκ τούτου καταδικασμένο να παραμείνει απραγματοποίητο.
 
Αλλά αυτόν τον Ιούλιο θα τιμήσουμε την επέτειο της έναρξης της ισχύος της συνθήκης των Παρισίων που υλοποίησε την «ευρωπαϊκή κοινότητα άνθρακα και χάλυβα» (ΕΚΑΧ) με μέλη τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο, έξι μόλις χρόνια μετά τη λήξη του Β' παγκοσμίου πολέμου. Κατά τη διάρκεια των 70 προηγουμένων ετών, η Γερμανία και η Γαλλία είχαν εμπλακεί σε τρεις ολέθριες συρράξεις, εκ των οποίων οι δύο τελευταίες είχαν κατεδαφίσει την ευρωπαϊκή οικονομία και αποδεκατίσει τον πληθυσμό ολόκληρης της ηπείρου.
 
Το μίσος και η δυσπιστία που κυριαρχούσαν τότε στις σχέσεις των δύο αυτών κρατών ήταν απολύτως συγκρίσιμα και βαθιά με εκείνα που ευδοκιμούν σήμερα στην ανατολική Μεσόγειο. Κι όμως, ο Γάλλος υπουργός εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν (Robert Schuman), με την στήριξη του συμβούλου του Ζαν Μονέ (Jean Monnet) ανακοίνωσε την δημιουργία της ΕΚΑΧ το 1950, πέντε μόνο χρόνια μετά την αποχώρηση των γερμανικών κατοχικών στρατευμάτων από το Παρίσι, θέλοντας, όπως δήλωνε ρητά «να καταστήσει τον πόλεμο όχι απλά αδιανόητο, αλλά και αδύνατο υλικά». Ο Σουμάν πρότεινε να τεθεί η παραγωγή χάλυβα και άνθρακα της Γαλλίας και της Γερμανίας υπό τη διαχείριση μιας κοινής ανώτατης αρχής, απαγορεύοντας έτσι στους δύο εταίρους να έχουν πρόσβαση στις πρώτες ύλες του πολέμου και ενισχύοντας την ανάδυση μιας κοινής βιομηχανικής υποδομής. Η ΕΚΑΧ μετατράπηκε αργότερα στον πυρήνα της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
 
Αλλά η ΕΕ σήμερα βρίσκεται στριμωγμένη στο καναβάτσο, και μόνο μια κοινή και απτή προσπάθεια εκ μέρους των Ευρωπαίων ηγετών θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για ανάλογη διπλωματική δραστηριότητα, που θα αποκαθιστούσε την οικονομική ισορροπία της ΕΕ και της Μεσογείου και θα μετασχημάτιζε την γεωπολιτική της ενέργειας στην Ευρώπη και την Ασία. Αν το «ευρωπαϊκό κοινοβούλιο» (ΕΚ) και το «ευρωπαϊκό συμβούλιο» έθεταν το ζήτημα των άμεσων εμπορικών συναλλαγών μεταξύ ΕΕ και Βορείου Κύπρου υπό ειδική πλειοψηφία και όχι ομοφωνία (παρακάμπτοντας έτσι τις αντιρρήσεις της Κύπρου), η ΕΕ θα ξεκινούσε εμπορικές σχέσεις με τη Βόρειο Κύπρο και η Τουρκία με την Κύπρο συνολικά. Αυτό με τη σειρά του θα οδηγούσε σε έναν κοινό ελληνικό-κυπριακό-τουρκικό ενεργειακό συνεταιρισμό, που θα ωθούσε προς την κατεύθυνση της συμφιλίωσης Ισραήλ-Τουρκίας.
 
Το σχέδιο του Σουμάν χρειάστηκε δύο χρόνια να αποκρυσταλλωθεί και άλλα δέκα να υλοποιηθεί. Αλλά έδωσε στους κατεστραμμένους από τον πόλεμο και εξαθλιωμένους από την οικονομική δυσπραγία Ευρωπαίους τη δυνατότητα να αποκτήσουν μια θετική προοπτική για το μέλλον, κάτι που σήμερα χρειάζονται ξανά απεγνωσμένα η Ελλάδα και η Κύπρος, για να μην αναφερθούμε στις μεσανατολικές και βορειοαφρικανικές χώρες. Οι ηγέτες της Ευρώπης δεν πρόκειται να ξεπεράσουν την κρίση απαιτώντας από τους υπηκόους τους λιτότητα χωρίς ελπίδα. Χρειάζεται να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα, θεωρώντας την Ελλάδα ισότιμο και πλήρη εταίρο τους, προκειμένου να δώσουν την προοπτική απτών προσδοκιών από μια ανανεωμένη ΕΕ.
 
Η ΕΕ δεν διαθέτει βασίλισσα Ελισάβετ. Αυτό που χρειάζεται είναι νέοι Σουμάν και Μονέ.


Η Anne-Marie Slaughter είναι καθηγήτρια διεθνών σχέσεων, πρώην επικεφαλής στρατηγικού σχεδιασμού του υπουργείου εξωτερικών των ΗΠΑ
PPOL
Greek Finance Forum

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Γνωρίζατε ότι το Εθνικό Ζώo της Ελλάδας είναι το δελφίνι;

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΤΑ!