Ιστορία - Η "πύλη" στη γνώση
της Πάμελας Τσιούτσια, φιλολόγου
Πίνακας του Νικολάου Γύζη, "Ιστορία" (1892). Λάδι σε καμβά. Ιδιωτική συλλογή.
Η λέξη «ιστορία» ανάγεται ετυμολογικά
στο αρχαίο ρήμα «οἶδα» που σήμαινε γνωρίζω. Από το ρήμα αυτό προκύπτει η
λέξη «ίστωρ» (γνώστης), η λέξη «ιστορώ» (αναζητώ πληροφορίες, επιδιώκω
τη γνώση) φτάνοντας έτσι στη λέξη «ιστορία» που σήμαινε τη γνώση. Άρα η
αρχική σημασία της λέξης φτάνει να σημαίνει την επιστημονική και
συστηματική παρατήρηση και αναζήτηση της γνώσης, δηλαδή της επιστήμης
(σε αντίθεση με τη μυθολογία). Η σημασία της λέξης πέρασε ακολούθως στη
γραπτή αναφορά σε αποκτηθείσες γνώσεις για πρόσωπα και πράγματα, στη
γραπτή αναφορά σε γεγονότα του παρελθόντος, δηλαδή σε εξιστόρηση και
ιστορία. Ωστόσο η ιστόρηση των γεγονότων δεν είναι απλή αφήγηση αλλά και
αναζήτηση σχέσεων αιτίου-αιτιατού, έρευνα των αιτίων που γέννησαν τα
γεγονότα, δηλαδή πραγματική ιστορία.
Ο Ρωμαίος πολιτικός, ρήτορας και
φιλόσοφος Κικέρων έχει αποκαλέσει «πατέρα της ιστορίας» τον Ηρόδοτο,
γιατί θεωρεί ότι είναι ο πρώτος στην ιστορία των γραμμάτων άξιος του
ονόματος του ιστορικού. Ο Ηρόδοτος στο έργο του «ιστορίην» συνυφαίνει
την καταγραφή ιστορικών γεγονότων με τη γεωγραφία και την εθνογραφία.
Αξιολογεί την αξιοπιστία των πηγών του και εκθέτει τη δική του άποψη για
τα αίτια των πολέμων. Αυτός όμως που θεωρείται ο μεγαλύτερος ιστορικός
όλων των εποχών, γιατί έφερε νέο πνεύμα και νέα μέθοδο στην ιστορική
επιστήμη ήταν ο Θουκυδίδης. Ο σκοπός της συγγραφής του ήταν να δώσει
στους μελλοντικούς σοβαρούς αναγνώστες του έργου του ένα « κτῆμα ἐς ἀεί»
ώστε αξιοποιώντας τη γνώση που τους δόθηκε να ενεργήσουν ανάλογα, όταν
θα ξανασυμβούν όμοια ή παραπλήσια, εφόσον η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει.
Τα χαρακτηριστικά του έργου του που τον καθιστούν πρότυπο ιστοριογράφου
είναι η αναζήτηση της αλήθειας καθώς και των σχέσεων αιτίου-αιτιατού και
η καταγραφή των γεγονότων με αντικειμενικότητα και αποφυγή
εντυπωσιασμού των αναγνωστών, όλα απαραίτητα στοιχεία για κάθε έργο που
θέλει να θεωρείται ιστορικό.
Η σημασία της ιστορίας τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον της ανθρωπότητας αναδεικνύεται στα παρακάτω αποφθέγματα:
«Είναι ευτυχής όποιος μελέτησε την
ιστορία, γιατί αυτός ούτε τους πολίτες παρακινεί στην καταστροφή, ούτε ο
ίδιος γίνεται άδικος.»
Ευριπίδης
«Η ιστορία γνωρίζει ένα νόμο, το νόμο να κυνηγάει το ψέμα και να παρουσιάζει την αλήθεια.»
Τάκιτος
«Η ιστορία δεν μπορεί ούτε στιγμή να
ανεχθεί το ψέμα, καθώς η τραχεία αρτηρία, σύμφωνα με τους γιατρούς, δεν
ανέχεται ό,τι μπει μέσα σ' αυτή ενώ καταπίνουμε. »
Λουκιανός ο Σαμοσατεύς
«Η ιστορία διδάσκει τα πάντα, ακόμα και το μέλλον.»
Αλφόνς Μαρί Λουί Ντε Λαμαρτέν
«Η ιστορία είναι απλώς ένα ευαγγέλιο.»
Όσκαρ Ουάιλντ
«Η ιστορία είναι η αφήγηση γεγονότων που
δόθηκαν για αληθινά, σε αντίθεση με τη μυθολογία που είναι η αφήγηση
γεγονότων που δόθηκαν για ψεύτικα.»
Βολτέρος
«Η ιστορία είναι θεματοφύλακας μεγάλων
πράξεων, μάρτυρας του παρελθόντος, παράδειγμα και δάσκαλος για το παρόν
και μεγάλος σύμβουλος για το μέλλον.»
Μιγκέλ Ντε Θερβάντες
«Η ιστορία είναι ο μάρτυρας των εποχών, η
λαμπάδα της αλήθειας, η ζωή της μνήμης, ο δάσκαλος της ζωής, ο
αγγελιοφόρος της αρχαιότητας.»
Μάρκος Τούλιος Κικέρων
«Μη ξεχνάς ποτέ το παρελθόν. Μπορεί να το ξαναχρειαστείς στο μέλλον.»
Μάλκολμ Μπράντμπερι
«Όποιος την ιστορία του την ίδια δεν
ξέρει, το πώς και το γιατί εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια, στης αμάθειας
το σκοτάδι μένει και ζει μονάχα απ' τη μια στην άλλη μέρα.»
Γιόχαν Βόλφγκανγκ Φον Γκέτε
«Την ιστορία μελέτα παιδί μου, γιατί
έτσι όχι μόνο τον εαυτό σου και τη ζωή σου θα κάμεις ένδοξη και χρήσιμη
στην ανθρώπινη κοινωνία, αλλά και το μυαλό σου οξυδερκέστερο και
διαυγέστερο.»
Ιπποκράτης
Σε νεότερους χρόνους και υπό την
επίδραση της σημασιολογικής εξέλιξης της αντίστοιχης ξένης λέξης (story)
η λέξη «ιστορία» δήλωσε περισσότερο τη διαδικασία αφήγησης (το αφήγημα)
παρά το γεγονός που αποτελεί το αντικείμενο της αφήγησης (π.χ Θα σου
διηγηθώ μια ιστορία). Τέλος η λέξη σε απλούστερες συζητήσεις του
προφορικού λόγου έφτασε να σημαίνει συγκεκριμένο γεγονός, περιστατικό ή
υπόθεση που ο ομιλητής δε θεωρεί σοβαρή ή αξιόπιστη (π.χ Τι ιστορίες
είναι πάλι αυτές;).
Φράσεις που χρησιμοποιούνται συχνά και περιέχουν τη λέξη «ιστορία» είναι:
Γράφω ιστορία=διακρίνομαι ιδιαίτερα.
Ιστορίες για αγρίους=παράλογα, απίστευτα πράγματα, που δεν ταιριάζουν σε λογικούς και πολιτισμένους ανθρώπους.
Λέω την ιστορία της ζωής μου=μιλάω λέγοντας πάρα πολλές λεπτομέρειες και αναφέροντας πολλά άσχετα με το θέμα περιστατικά.
Παλιά ιστορία=περιστατικό ή σχέση από το παρελθόν.
Βιβλιογραφία
ΥΠ.Ε.Π.Θ., Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, Α' Λυκείου, ΟΕΔΒ
Γ.Μπαμπινιώτη, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογία Ε.Π.Ε, http://www.historical-quest.com
Σχόλια