Όπως και λίγο πολύ αναμενόταν και
όπως συνεχώς τονίζουμε από το
GFF,
εδώ και περίπου δύο χρόνια, η κρίση
χρέους πλέον βρίσκεται, με τη
χειρότερη της μορφή και σε άλλες
χώρες, απειλώντας πλέον ανοιχτά να
καταπιεί συνολικά την ευρωζώνη και
να σημάνει, ακόμη και το τέλος του
ευρώ. Όλοι μας αναρωτιόμαστε πως θα
τελειώσει άραγε η κρίση; Πως θα
επιστρέψει η σταθερότητα; Και ενώ
μεγάλο μέρος των ευρωπαίων και όχι
μόνο πιστεύουν ότι τα προβλήματα
τελικά θα αποκατασταθούν, αφού η
ευρωζώνη είναι αρκετά μεγάλο
εγχείρημα για να καταστραφεί,
εντούτοις όλα τα σενάρια είναι πια
ανοιχτά.
Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα
και με ένα δημοσίευμα της
Irish Times,
για να προσπαθήσουμε να απαντήσουμε
στην ερώτηση πως θα τελειώσει αυτή η
κρίση, θα πρέπει πρώτα να
διαχωρίσουμε τα τρία σκέλη της
σημερινής αναταραχής: Συγκεκριμένα,
Που βαδίζει η ευρωζώνη; Που θέλει η
Γερμανία να οδηγήσει την ευρωζώνη;
Που χρειάζεται να πάει η ευρωζώνη;
Τα πράγματα λοιπόν σήμερα είναι πολύ
πιο ξεκάθαρα από ότι πιστεύουν
αρκετοί. Πολλά κράτη μέλη της,
συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων
Ιταλίας και Ισπανίας, έχουν ή θα
έχουν σε λίγο κυβερνήσεις, που χωρίς
βοήθεια, δεν μπορούν να
διαχειριστούν τα δημόσια χρέη τους.
Την ίδια ώρα, μεγάλο μέρος αυτών των
χρεών βρίσκεται στα χέρια των
τραπεζών, οι περισσότερες εκ των
οποίων έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από
τα ελλείμματα, τα κρατικά χρέη, τις
φούσκες ακινήτων και γενικά τη
δημοσιονομική αναρχία που
επικρατούσε επί χρόνια. Οι
κυβερνήσεις με χαμηλή πιστοληπτική
αξιολόγηση, θέλουν να σώσουν τις
τράπεζές τους, που με την σειρά τους
θα πρέπει να τις στηρίξουν,
θυμίζοντας την εικόνα δύο μεθυσμένων,
που ο ένας προσπαθεί να στηρίξει τον
άλλο.
Την ίδια ώρα, το σύνολο των
κυβερνήσεων, αλλού περισσότερο,
αλλού λιγότερο, προωθούν την
δημοσιονομική λιτότητα, σε μια φάση
που ο ιδιωτικός τομέας (2007-2012)
ανακάμπτει. Στην Ισπανία, οι
ισολογισμοί του ιδιωτικού τομέα
πέρασαν σε πλεονασματική κατάσταση,
την ώρα όμως που η λιτότητα
εξασθενεί την οικονομία και τις
τράπεζες, πολλές από τις οποίες
σταδιακά κρατικοποιούνται. Την ίδια
ώρα, αυξάνει την ανεργία, με
αποτέλεσμα να μειώνονται τα
φορολογικά έσοδα, καθιστώντας την
λιτότητα αναποτελεσματική. Όλα αυτά
λειτουργούν ως αλυσίδα και σταδιακά
τα προβλήματα της περιφέρειας
αυξάνονται. Ένα είναι σίγουρο, με
τον τραπεζικό τομέα σε κρίση, την
ιδιωτική ζήτηση σε πτώση και με
αδύναμους δημοσίους τομείς, το
μέλλον των ασθενών οικονομικών
προμηνύεται μαύρο. Η αμοιβή για τον
σημερινό τους πόνο, θα είναι ακόμη
περισσότερος πόνος.
Είτε σωθεί είτε όχι η Ελλάδα,
δύσκολα θα επιβιώσει η ευρωζώνη,
ειδικά αν σκεφτούμε πως κανένας δεν
δείχνει να θέλει την οικονομική και
δημοσιονομική της ενοποίηση.
Ελάχιστες επιχειρήσεις τολμούν πλέον
να σκεφτούν παραγωγικά. Η διάλυση
της ευρωζώνης αρχίζει και συζητιέται
πια ανοικτά και όλο και πιο πολύ,
πράγμα ίσως και το πιο επικίνδυνο.
Πως θέλει να οργανώσει την ευρωζώνη
η Γερμανία; Όπως φαίνεται, δεν θέλει
ευρωομόλογα, δεν θέλει αύξηση των
κεφαλαίων του μηχανισμού
σταθερότητας, δεν θέλει κοινή και
συλλογική εγγύηση του τραπεζικού
τομέα, δεν θέλει απόκλιση από το
πρόγραμμα λιτότητας, δεν θέλει την
νομισματική χρηματοδότηση τω κρατών,
δεν θέλει χαλάρωση της νομισματικής
πολιτικής και δεν θέλει πιστωτική
άνθηση στην Γερμανία. Έτσι, η χώρα
που έχει την δύναμη να ελέγξει την
κρίση, λέει παντού όχι, με
αποτέλεσμα αυτή η κρίση να
επιδεινώνεται συνέχεια.
Πως πιστεύουν άραγε οι Γερμανοί ότι
θα σταματήσουν την κρίση;
Υπάρχουν δυο υποθέσεις που μπορεί να
κάνει κανείς. Πρώτον, πως οι
γερμανοί απλά δεν το πιστεύουν. Ίσως
να ελπίζουν πως θα γίνει τόση η
δυστυχία κάποιων χωρών, που θα
θελήσουν να αποχωρήσουν από μόνες
τους, σμικρύνοντας έτσι την
ευρωζώνη, που θα την αποτελούν
κάποιες χώρες με ίδιες απόψεις, και
με λιγότερα πλέον ρίσκα για την
οικονομία της Γερμανίας, η οποία δεν
θα αναγκάζεται να σώζει τις πιο
αδύναμες χώρες. Μάλιστα, συχνά η
Γερμανία έχει αναφερθεί στο
παρασκήνιο για την ανάγκη
δημιουργίας μιας Ευρώπης δύο
ταχυτήτων.
Η δεύτερη υπόθεση είναι ότι οι
Γερμανοί πραγματικά πιστεύουν ότι οι
πολιτικές τους θα πετύχουν.
Μια υπόθεση θέλει τις αδύναμες χώρες
να πάνε σε μια τόσο μεγάλη εσωτερική
υποτίμηση, που θα μπουν σε εξωτερικά
πλεονάσματα, μαζί με τον υπόλοιπο
κόσμο, επαναφέροντας έτσι την
οικονομική δραστηριότητα.
Μια άλλη υπόθεση θέλει τον συνδυασμό
των δραστικών μεταρρυθμίσεων, με το
ξεπούλημα των περιουσιακών
στοιχείων, να προσελκύει επενδύσεις.
Αυτό θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει
το λογιστικό έλλειμμα βραχυπρόθεσμα
και να προκαλέσει οικονομική
ζωντάνια μακροπρόθεσμα.
Ίσως δηλαδή οι Γερμανοί να πιστεύουν
πως θα υπάρξει ή μια σκληρή
προσαρμογή, ή μια γρήγορη έξοδος.
Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, ο
ηθικός κίνδυνος θα εκλείψει, τα
γερμανικά ανοίγματα θα μειωθούν και
όλα θα πάνε καλά για αυτούς.
Η έξοδος όμως των φτωχών ενέχει
κινδύνους. Το ίδιο και το σενάριο
της προσαρμογής και του ξεπουλήματος.
Και οι κίνδυνοι δεν περιορίζονται
μόνο στις αδύναμες χώρες. Η Γερμανία
εξάγει το 5% των προϊόντων της στην
Κίνα, και το 42% στην ευρωζώνη. Ήδη,
η κρίση εξασθένησε την βασισμένη
στις εξαγωγές Γερμανία.
Εκτός από τους οικονομικούς
κινδύνους, η διάσπαση της ευρωζώνης
θα προκαλέσει και πολιτικά ρίσκα για
την ηγέτιδα χώρα της. Εν ολίγοις, η
ευρωζώνη οδεύει προς διάλυση και η
Γερμανία όχι μόνο δεν κάνει κάτι για
αυτό, αλλά αρχίζει να φαίνεται σαν
να το επιθυμεί.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν
αρκετές εναλλακτικές επιλογές.
Μερικά όχι πρέπει να γίνουν ναι.
Χρειάζονται τα ευρωομόλογα,
χρειάζεται η συλλογική εγγύηση των
τραπεζών, χρειάζεται λιγότερη
λιτότητα, χρειάζεται περισσότερη
νομισματική χαλάρωση, και χρειάζεται
αύξηση της ζήτησης στην Γερμανία.
Έτσι θα έρθει η επιτυχία. Και έτσι
θα αποφευχθούν οι αρνητικές
συνέπειες της διάλυσης της ευρωζώνης
(μερικής ή ολικής). Και για να
πετύχουν όλα αυτά μακροπρόθεσμα,
χρειάζεται περισσότερη πολιτική
ολοκλήρωση.
Το κλειδί της σημερινής κρίσης στην
Ευρώπη είναι ξεκάθαρα η Γερμανία και
η Α. Μέρκελ και το πώς
αντιλαμβάνεται τα εθνικά της
συμφέροντα. Μόλις αντιληφθούν πως η
παρούσα στάση τους δεν λειτουργεί,
οι Γερμανοί θα πρέπει να επιλέξουν
μεταξύ αλλαγής πορείας, ή ναυάγιου,
ενώ όπως σημειώσει το
GFF
σε ένα σχόλιο πριν από περίπου 2
εβδομάδες δε μπορεί να αποκλειστεί
ότι φθάνει η ώρα του «μαύρου κύκνου»,
το οποίο σημαίνει με απλά λόγια, ότι
αντί να αποχωρήσει μια χώρα μέλος (Ελλάδα,
Ισπανία), τελικά να αποχωρήσει η
Ισπανία. Σε κάθε περίπτωση, ο
κίνδυνος η Γερμανία να συμπεριφερθεί
για ακόμη μια φορά κατώτερη των
περιστάσεων φαίνεται πολύ πιθανή, με
κίνδυνο η ευρωζώνη να μπει στο
χρονοντούλαπο της ιστορία, ενώ είναι
σίγουρο ότι η διάσπαση της ένωσης θα
οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα την
παγκόσμια οικονομία, για αρκετά
χρόνια.
|
Σχόλια