H ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ
Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Η υποκρισία είναι ένα από τα χειρότερα πάθη του ανθρώπου. Είναι μια αρνητική ικανότητα όσων την ασκούν, που στηρίζεται και στην ευπιστία όσων την δέχονται.
Οι υποκριτές στην κάθε κοινωνία και σε κάθε εποχή όχι μόνο επιβιώνουν, αλλά αναρριχώνται και καταλαμβάνουν θέσεις που δεν τους αξίζουν, επιπλέουν σε κάθε κατάσταση, αλλάζουν ευκολότατα άποψη, δείχνουν κάθε φορά πως πιστεύουν αυτά που λένε, ας είναι όλως αντίθετα από τα προηγούμενα, ή βρίσκονται δίπλα σε όσους ασκούν εξουσία, απολαμβάνοντας, ως παράσιτα, τη λειτουργία της χωρίς τις ευθύνες της.
Υποκριτής λεγόταν στην αρχαία Αθήνα ο ηθοποιός, που παρίστανε κάποιον που δεν ήταν ο εαυτός του. Γι' αυτό φορούσε και μάσκα. Ο Αισχύλος, πρώτος χρονικά εκ των τριών μεγάλων τραγικών ποιητών, μπορεί να πρόσθεσε τον δεύτερο υποκριτή στην παράσταση, αλλά κατακεραύνωσε την υποκρισία, γράφοντας ότι "το πιο αισχρό από όλα τα ελαττώματα είναι να φτιασιδώνει κανείς τη σκέψη του".
Ο Μολιέρος ζώντας στο περιβάλλον του βασιλιά Λουδοβίκου του ΙΔ' βίωσε την υποκρισία των αυλοκολάκων και τη στηλίτευσε στο περίφημο έργο του "Δον Ζουάν". Τα λόγια που ο ήρωας του, κοντά στο τέλος της ζωής του, λέγει στον υπηρέτη του Σγαναρέλο είναι η καλύτερη περιγραφή της υποκρισίας και του υποκριτή στην παγκόσμια λογοτεχνία. Του είπε:
" Η υποκρισία είναι μια αμαρτία της μόδας και όλες οι αμαρτίες της μόδας θεωρούνται αρετές. Ο ρόλος του καθώς πρέπει ανθρώπου είναι ο καλύτερος που μπορεί να παίξει κάποιος και το επάγγελμα του υποκριτή έχει τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα. Είναι μια τέχνη, με την οποία η παλιανθρωπιά γίνεται αποδεκτή και παρά το ότι την καταλαβαίνουν σχεδόν όλοι, κανείς δεν τολμά να πει κάτι εναντίον της. […] Όσο κι αν γνωρίζουν τις ραδιουργίες των υποκριτών κι όσο κι αν ξέρουν τι απατεώνες είναι, ωστόσο αυτοί δεν παύουν να έχουνε την εκτίμηση των ανθρώπων.
Λίγο να σκύψουν το κεφάλι τους, λίγο να αναστενάξουν με δήθεν ταπείνωση, λίγο αν κατεβάσουν τη ματιά τους τα πάντα καταφέρνουν να τους συχωρεθούν. […]. Εγώ δεν πρόκειται να εγκαταλείψω τις γλυκές μου συνήθειες, αλλά θα φροντίζω να κρύβομαι και θα διασκεδάζω αθόρυβα. Κι αν τύχει να με ανακαλύψουν θα καταφέρω να εισχωρήσω στη συμμορία, για να με υπερασπιστεί. Αυτός είναι ο σωστός τρόπος για να κάνω ατιμωρητί ό, τι θέλω. Θα γίνω κήνσορας των πράξεων των άλλων και μόνο για τον εαυτό μου θα' χω καλή γνώμη. Και μόλις με πειράξουν, έστω και λίγο, ποτέ δεν θα τους το συγχωρήσω και θα φυλάξω αθόρυβα σε βάρος τους ατέλειωτο μίσος. Θα κάνω τον εαυτό μου υπερασπιστή των συμφερόντων του Θεού και μ' αυτό το βολικό πρόσχημα θα κτυπώ τους εχθρούς μου, θα εξαπολύω συκοφαντίες σε βάρος τους και θα βάζω άλλους να τους κατακρίνουν δημόσια και να καταρρακώνουν το κύρος τους. Έτσι επιβιώνω, με το να εκμεταλλεύομαι τις αδυναμίες των ανθρώπων και έτσι βολεύομαι για να περνάω καλά, χωρίς ενοχλήσεις".
Η ευπιστία και η αδυναμία εξάλλου των ανθρώπων της εξουσίας στις κολακείες περιγράφεται γλαφυρά από τον Σαίξπηρ στο έργο του "Βασιλιάς Ληρ" και βέβαια πρότυπο υποκριτού είναι και ο Ιάγος στον "Οθέλλο".
Για να έρθουμε στη σημερινή πραγματικότητα εντυπωσιαζόμαστε που βλέπουμε τους πολιτικούς μας να λένε χωρίς αιδώ και με πειστικότητα άλλα σήμερα και αύριο τα ακριβώς αντίθετα, να βαφτίζουν ωφέλιμο το προφανώς ζημιογόνο, να ονοματίζουν αρετές τις αδυναμίες τους, να δικαιολογούν με θράσος τα λάθη τους, να επιχειρούν να περάσουν ως καινούργιο ό,τι στην πραγματικότητα είναι παλιό, φθαρμένο, ξεπερασμένο. Όταν βιώνει κανείς όλα αυτά σκέφτεται όλα τα αρνητικά στοιχεία που έχει η υποκρισία, δηλαδή το ψέμα, την κολακεία, την ασυνειδησία, τη ματαιοδοξία, την ηδονή σε όλες τις μορφές της, τελικά τον εγωισμό, πηγή όλων των ανθρώπινων ελαττωμάτων.
Η υποκρισία δεν αφορά μόνο τα πρόσωπα. Αφορά επίσης τις ιδεολογίες, τα καθεστώτα και τις πολιτικές. Για το ολοκληρωτικό καθεστώς ο Τζορτζ Όργουελ στο "1984" είχε γράψει πως το πρόσωπο του Μεγάλου Αδελφού κυριαρχεί στην οθόνη, που υποχρεωτικά βλέπουν οι πολίτες και όταν αυτό σβήνει στη θέση του εμφανίζονται τα τρία συνθήματα του Κόμματος, με μεγάλα κεφαλαία γράμματα:
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΙΡΗΝΗ
Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΚΛΑΒΙΑ
Η ΑΓΝΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΗ
Εξάλλου στα στρατόπεδα συγκέντρωσης εξόντωσης και γενοκτονίας των Εβραίων και των άλλων "εχθρών" του Ναζισμού είχε γραφτεί πως " Η εργασία απελευθερώνει…".
Αλλά και η επίθεση του ΝΑΤΟ στη Σερβία έγινε για "ειρηνικούς σκοπούς", "ειρηνικός" ήταν και ο Αττίλας στην Κύπρο, όπως επίσης για την εξουδετέρωση των ανύπαρκτων πυρηνικών όπλων του Χουσεϊν έγινε η εισβολή των Αμερικανών και των συμμάχων τους στο Ιράκ.
Είναι φαίνεται στην ανθρώπινη φύση η αλήθεια δύσκολα να φτάνει στην επιφάνεια κι αν, κάποια στιγμή, ακουστεί έχουνε τόσο αλλοιωθεί οι συνειδήσεις, που δεν μπορεί να τις αγγίξει. Αφήστε, που η συμμορία, όπως την περιγράφει ο Μολιέρος, είναι τόσο ισχυρή στις ημέρες μας που δεν επιτρέπει να ακουστεί κάποια δυσάρεστη γι' αυτήν φωνή κι αν ακουστεί σύντομα εξουδετερώνεται.
Ναι, ζούμε υπό την κυριαρχία της υποκρισίας και των υποκριτών και ο αγώνας όσων, σε κάθε εποχή, διατηρούν όρθια τη συνείδηση τους είναι δύσκολος και συνήθως, οι περισσότεροι, δια της φυγής προσπαθούν να αποφύγουν να "πεισθούν" και να "αγαπήσουν" τον Μεγάλο Αδελφό, ή να προσκυνήσουν τον Βάαλ.
Σχόλια