Η παρακμή και η πτώση του ευρώ;

Σπανίως οι μεγάλες αυτοκρατορίες υποκύπτουν σε εξωτερικές επιθέσεις. Συνήθως καταρρέουν υπό το βάρος των εσωτερικών τους αντιθέσεων. Κι αυτό φαίνεται να ισχύει και για την Ευρωζώνη.

Τα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη δεν δείχνουν ότι η Ευρωζώνη σαν σύνολο αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα. Αντιθέτως, διαθέτει ισορροπημένο εξωτερικό ισοζύγιο, που σημαίνει ότι έχει όσους πόρους χρειάζεται για να λύσει τα προβλήματα των δημοσίων οικονομικών της από μόνη της. Από την άποψη αυτή η Ευρωζώνη είναι συγκριτικά σε καλύτερη θέση από τις άλλες μεγάλες νομισματικές ζώνες, όπως είναι οι ΗΠΑ και η Βρετανία, οι οποίες έχουν εξωτερικά ελλείμματα και κατά συνέπεια εξαρτώνται από την απρόσκοπτη εισροή ξένων κεφαλαίων.

Σε όρους δημοσιονομικής πολιτικής, επίσης ο μέσος όρος των κρατών μελών της Ευρωζώνης είναι εντυπωσιακά ισχυρός. Έχουν  πολύ χαμηλότερο δημόσιο έλλειμμα από τις ΗΠΑ (4% του ΑΕΠ για την Ευρωζώνη έναντι 10% της Αμερικής).

Ένα άλλο σημάδι αδυναμίας που προηγείται της παρακμής και της κατάρρευσης μιας αυτοκρατορίας είναι η υποτίμηση του νομίσματος. Αλλά και ως προς αυτό το κριτήριο βλέπουμε ότι η Ευρωζώνη δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα καθώς ο πληθωρισμός της παραμένει πολύ χαμηλός – χαμηλότερος από τον πληθωρισμό των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Επιπλέον δεν διατρέχει κανένα σημαντικό κίνδυνος αύξησης του πληθωρισμού, καθώς δεν υπάρχουν ανοδικές μισθολογικές πιέσεις ενώ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν αντιμετωπίζει σοβαρές πιέσεις για τη χρηματοδότηση ελλειμμάτων τα οποία είναι χαμηλά και προβλέπεται να εκλείψουν εντελώς μέσα στα επόμενα χρόνια. Η αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους των κρατών δεν έχει πληθωριστικό χαρακτήρα γιατί δεν δημιουργεί νέα αγοραστική ισχύ. Η ΕΚΤ είναι απλά ένας ‘κεντρικός αντισυμβαλλόμενος’ ανάμεσα στους αποταμιευτές της Γερμανίας που αποστρέφονται τον κίνδυνο και την ιταλική κυβέρνηση και τα άλλα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου.

Πολλά λέγονται για τη χαμηλή ανάπτυξη της Ευρώπης, αλλά τελικά αν δούμε τα νούμερα δεν είναι και τόσο κακά. Τα τελευταία 10 χρόνια η κατά κεφαλήν ανάπτυξη στις ΗΠΑ και την Ευρωζώνη ήταν περίπου ίδια.

Με δεδομένη τη σχετική ισχύ των θεμελιωδών μεγεθών της Ευρωζώνης είναι συνεπώς πολύ νωρίς να ξεγράψουμε το ευρώ. Αλλά να που η κρίση πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο και οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και οικονομικοί ηγέτες εμφανίζονται απεριόριστα ικανοί να προκαλούν την καταστροφή.

Το πρόβλημα είναι η εσωτερική κατανομή των αποταμιεύσεων και των χρηματοπιστωτικών επενδύσεων: αν και η Ευρωζώνη διαθέτει επαρκείς αποταμιεύσεις για να χρηματοδοτήσει όλα τα ελλείμματα, κάποιες χώρες έχουν περιέλθει υπό τρομακτική πίεση επειδή οι αποταμιεύσεις έπαψαν να περνάνε τα σύνορα. Υπάρχουν υπερβάλλουσες αποταμιεύσεις βόρεια των Άλπεων αλλά οι επενδυτές του ευρωπαϊκού Βορρά δεν θέλουν να χρηματοδοτήσουν τα κράτη του Νότου, την Ιταλία, την Ισπανία και την Ελλάδα.

Κι αυτό είναι που κάνει τα πρίμιουμ κινδύνου των ιταλικών και των άλλων κρατικών ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου να παραμένουν στις 450 - 500 μονάδες βάσης και γι’ αυτό παράλληλα η γερμανική κυβέρνηση μπορεί και εκδίδει βραχυπρόθεσμα ομόλογα με σχεδόν μηδενικά επιτόκια. Η απροθυμία των αποταμιευτών του ευρωπαϊκού Βορρά να επενδύσουν στην ευρωπαϊκή περιφέρεια είναι η ρίζα του προβλήματος.

Επομένως, πώς θα καταλήξει η ‘απεργία των επενδυτών’ του ευρωπαϊκού Βορρά;

Η γερμανική θέση μοιάζει να είναι ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές θα χρηματοδοτήσουν την Ιταλία με αποδεκτά επιτόκια εάν και εφόσον υιοθετήσει αξιόπιστες πολιτικές. Αν το κόστος δανεισμού της Ιταλίας παραμένει πεισματικά υψηλό, η μόνη λύση είναι να προσπαθήσει περισσότερο.

Η ιταλική θέση θα μπορούσε να περιγραφεί ως εξής: «Προσπαθούμε κατά το ανθρωπίνως δυνατό να εξαλείψουμε το έλλειμμά μας, αλλά έχουμε πρόβλημα μετακύλισης του χρέους μας».

Η γερμανική κυβέρνηση θα μπορούσε βεβαίως να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αν ήθελε να εγγυηθεί όλο το ιταλικό, ισπανικό, ελληνικό και πορτογαλικό χρέος. Αλλά για κατανοητούς  ίσως λόγους δεν θέλει να αναλάβει τόσο μεγάλο ρίσκο – αν και βεβαίως αναλαμβάνει ένα άλλο μεγάλο ρίσκο αποφασίζοντας να μην εγγυηθεί τα κρατικά ομόλογα του ευρωπαϊκού Νότου.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα ενεργώντας σαν αγοραστής εσχάτου καταφυγίου για όλες τις χώρες που βρίσκονται στο στόχαστρο των χρηματοπιστωτικών αγορών. Αλλά κι εκείνη, ίσως για κατανοητούς λόγους, δεν θέλει να αναλάβει αυτό το κίνδυνο – και είναι η αποστασιοποίησή της που καθιστά τόσο νευρικές τις αγορές και θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του ευρώ.

Η διαχείριση μιας κρίσης χρέους είναι μια από τις πιο σκληρές προκλήσεις για τους πολιτικούς. Στην αρχαιότητα οι συγκρούσεις ανάμεσα σε πιστωτές και δανειολήπτες συχνά κατέληγαν σε αιματοχυσία και οι άνθρωποι του κράτους πιστωτή γίνονταν σκλάβοι. Στη σημερινή Ευρώπη οι συγκρούσεις μεταξύ πιστωτών και δανειοληπτών παίρνουν μια πιο πολιτισμένη μορφή, που τη βλέπουμε στις αποφάσεις των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων και τις εσωτερικές συζητήσεις της ΕΚΤ.

Αλλά η σύγκρουση είναι εδώ, ανεπίλυτη και παραμένει. Αν το αποτέλεσμά της είναι η κατάρρευσή του ευρώ, δεν θα είναι επειδή δεν υπήρχε λύση αλλά επειδή οι πολιτικοί και οικονομικοί ηγέτες δεν έκαναν αυτό που ήταν ανάγκη.

Η μακροπρόθεσμη επιβίωση του ευρώ απαιτεί το σωστό μείγμα προσαρμογής από τα κράτη δανειολήπτες, διαγραφής του χρέους εκεί που η προσαρμογή δεν φτάνει και χρηματοδοτικών γεφυρών προκειμένου να πειστούν οι νευρικές αγορές ότι οι δανειολήπτες θα έχουν το χρόνο που χρειάζονται ώστε να αποδώσει η προσαρμογή τους. Οι πόροι υπάρχουν. Η Ευρώπη χρειάζεται την πολιτική βούληση για να τους κινητοποιήσει.    sofokleous 10